Brak zaktualizowanej strategii energetycznej utrudnia rozwój wspólnot energetycznych. Bez odpowiednich regulacji Polska nie wykorzysta potencjału OZE [DEPESZA]

Polska pozostaje jedynym państwem Unii Europejskiej bez zaktualizowanej strategii energetycznej. Za brak aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu (KPEiK) Komisja Europejska skierowała przeciwko Polsce pozew do Trybunału Sprawiedliwości UE. Eksperci WiseEuropa wskazują, że toczące się nad dokumentem prace można wykorzystać do jego uzupełnienia o kwestie rozwoju energetyki obywatelskiej, które dziś nie są w wystarczającym stopniu ujęte w rządowych strategiach. Podkreślają przy tym rolę wspólnot energetycznych w bilansowaniu sieci i wspieraniu lokalnej odporności systemu.

Energetyka obywatelska

– Rozwój energetyki obywatelskiej i wspólnot energetycznych to realna szansa na zwiększenie lokalnej odporności, lepsze wykorzystanie potencjału OZE oraz aktywizację społeczności na rzecz transformacji energetycznej. Jednak z uwagi na wysoki poziom złożoności modelu działania wspólnot, a także dostosowania otoczenia technicznego, regulacyjnego i ekonomicznego do tej złożoności, bez odważnych działań, spójnych strategii, wytycznych, narzędzi wsparcia i regulacji pełne wykorzystanie energetyki obywatelskiej nie będzie możliwe – mówi Michał Wierzbowski, starszy ekspert i doradca w WiseEuropa, autor raportu „Elementy transformacyjnej układanki. Rekomendacje dla rozwoju wspólnot energetycznych”.

Raport zwraca uwagę, że wspólnoty mogą się stać jednym z kluczowych narzędzi integracji OZE z krajowym systemem elektroenergetycznym. Inicjatywy, które łączą samorządy, lokalnych przedsiębiorców i mieszkańców, pozwalają bilansować energię na poziomie gmin czy powiatów, ograniczając obciążenie sieci przesyłowych. Wierzbowski wskazuje, że transformacja energetyczna wymaga dziś nie tylko inwestycji w nowe moce, lecz także mądrego włączenia rozproszonych źródeł w strukturę systemu. Według raportu w Polsce rozwój wspólnot odbywa się wciąż w modelu „stand-alone”, czyli bez powiązania z Krajowym Systemem Elektroenergetycznym. Choć prawo formalnie umożliwia ich tworzenie, nie wskazuje, jaką funkcję mają one pełnić w bilansowaniu energii i świadczeniu usług systemowych.

Potrzebne jasne cele i środki

– Kluczowe jest więc zbudowanie jasnej wizji, która pozwoli wszystkim interesariuszom – od administracji, przez operatorów, po społeczności lokalne – zorientować się na wspólny cel i mobilizować wysiłki na rzecz rozwoju energetyki obywatelskiej. Wspólnoty energetyczne nie mogą być traktowane jako modny dodatek czy oddolny eksperyment – ich rola musi być przemyślana, a miejsce w systemie jasno określone. Realną wartość daje dopiero dobrze zaplanowany system, w którym różne elementy wzajemnie się uzupełniają – mówi Michał Wierzbowski.

Eksperci WiseEuropa rekomendują, by rozwój energetyki obywatelskiej został wpisany w nową wersję KPEiK. Dokument powinien jasno określać cele i środki techniczne wspierające integrację OZE z systemem – nie tylko przez wskazanie mocy zainstalowanych, lecz również przez opis narzędzi prawnych i organizacyjnych umożliwiających ich realizację. Brak takiego podejścia, jak zaznaczają autorzy raportu, prowadzi do chaosu i powielania błędów z wcześniejszego etapu rozwoju fotowoltaiki.

– Potrzebujemy procesu ewolucyjnego, z jasno określonym celem, widocznym na horyzoncie, czyli pełnym włączeniem wspólnot w model zarządzania, bilansowania i świadczenia usług systemowych – zaznacza przedstawiciel WiseEuropa.

Konieczne zmiany

Raport wskazuje m.in. na konieczność opracowania długoterminowej strategii rozwoju energetyki lokalnej oraz jej integrację z innymi dokumentami strategicznymi, a także opracowanie techniczno-ekonomicznego modelu funkcjonowania wspólnot i klastrów energetycznych w warunkach KSE i rynku energii.

Według eksperta potrzebne jest również wsparcie szkoleniowo-informacyjne dla gmin oraz wsparcie energetyki lokalnej w zakresie pozyskiwania funduszy. Ministerstwo Klimatu i Środowiska ogłosiło niedawno wyniki naboru, w ramach którego 709 mln zł trafi na dofinansowanie inwestycji w klastrach energii. Środki pochodzą z programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021–2027 i mają umożliwić m.in. modernizację lokalnych sieci, instalacje magazynów energii oraz rozwój OZE w gminach. Raport WiseEuropa podkreśla, że wsparciu finansowemu powinny towarzyszyć systemowe rozwiązania.

– Polska potrzebuje mądrego podejścia, opartego na jasno zdefiniowanej wizji systemu, w którym każdy element – od dużych bloków konwencjonalnych, przez źródła OZE, po lokalne wspólnoty i magazyny – ma swoje przypisane miejsce i rolę. Transformacja energetyczna już teraz nakreśla bardziej zdecentralizowany model energetyki i trudno sobie w tym momencie wyobrazić powrót do modelu w pełni scentralizowanego, jeśli chodzi o źródła wytwórcze. Rozproszenie jest faktem, który będzie się tylko pogłębiał. Wyzwaniem pozostaje więc właściwa integracja wszystkich podsystemów w ramach KSE – podkreśla Michał Wierzbowski. 

Pozew przeciwko Polsce do Trybunału Sprawiedliwości UE

W czerwcu Komisja Europejska skierowała przeciwko Polsce pozew do Trybunału Sprawiedliwości UE za brak aktualizacji KPEiK. Krajowe władze nie wywiązały się z obowiązku przedstawienia zaktualizowanego planu do czerwca 2024 roku, co utrudnia ocenę postępów w realizacji celów klimatycznych i energetycznych.

Ostatnia wersja dokumentu została przedstawiona przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska w lipcu br. Wskazano w niej, że „rozwój obywatelskich społeczności energetycznych, klastrów energii oraz spółdzielni energetycznych jest jednym z kluczowych filarów nowoczesnej transformacji energetycznej. Te lokalne inicjatywy nie tylko zwiększają odporność sieci elektroenergetycznej, ale również umożliwiają aktywny udział obywateli i samorządów w produkcji i zarządzaniu energią”. MKiŚ zapowiada dalsze usprawnienia administracyjno-prawne i systemy wsparcia dla klastrów i spółdzielni energetycznych w krajowym systemie energetycznym. Wśród nich proponowane są przyspieszenie ścieżki wydawania pozwoleń dla nowych inwestycji, uruchomienie Krajowego Punktu Kontaktowego ds. OZE, wdrożenie Symulatora Systemu Energetycznego dla Samorządu, który pomoże na bieżąco analizować lokalne potrzeby energetyczne i możliwe rozwiązania, a także wdrożenie Centrum Wsparcia Transformacji Energetycznej, które ma zachęcać do powoływania takich podmiotów społecznych. KPEiK szacuje, że w 2030 roku w Polsce może funkcjonować ok. 300 społeczności energetycznych, choć szacunki te nie mają charakteru celu.

Raport WiseEuropa powstał w ramach projektu „COMMENCE – Community Energy in Central Europe”, finansowanego w ramach Europejskiej Inicjatywy Ochrony Klimatu (EUKI) niemieckiego Federalnego Ministerstwa Środowiska, Działań na rzecz Klimatu, Ochrony Przyrody i Bezpieczeństwa Jądrowego (BMUKN).

Źródło informacji: biznes.newseria.pl

Przeczytaj także: Rolnicy coraz częściej tracą plony przez ekstremalne zjawiska pogodowe. Dobrowolne ubezpieczenia majątkowe zyskują na znaczeniu

Last Updated on 17 listopada, 2025 by Katarzyna Zawadzka