Zrównoważony rozwój w dobie deregulacji

Ekspert: Tomasz Piasecki, Director, Sustainability & Sustainable Finance, Forvis Mazars

W obliczu zmieniających się przewag konkurencyjnych w gospodarce światowej i spiętrzenia wyzwań wynikających z geopolityki, transformacji technologicznej oraz zmian klimatycznych i środowiskowych, Europa, w tym Polska, stoją przed koniecznością pogodzenia dwóch celów, tj. pobudzenia konkurencyjności i wzrostu gospodarczego, a jednocześnie zachowania możliwości rozwoju w przyszłości, w tym tej dalekiej, rozumianej pokoleniowo, co definiuje zrównoważony rozwój. Badania i analizy prowadzone w ostatnich latach, w tym raport o przyszłości konkurencyjności Europy pod autorstwem Mario Draghiego, jasno wskazały na potrzebę uproszczenia regulacji Unii Europejskiej w celu zachowania jej konkurencyjności. Rezultatem są obecne działania Komisji Europejskiej. Równolegle, polski rząd podjął własne kroki w tym obszarze, w celu zwiększenia konkurencyjności polskich firm na rynku europejskim i światowym.

Deregulacja jako impuls dla wzrostu konkurencyjności

Deregulacja, rozumiana jako proces usuwania i/lub upraszczania regulacji i ograniczania nadzoru, postrzegana jest jako jeden ze sposobów na pobudzenie aktywności gospodarczej i zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw. W ostatnim czasie temat podnoszenia konkurencyjności, obok tematu bezpieczeństwa i przeciwdziałania zmianom klimatycznym, stał się wiodącym w dyskusji na forach europejskich i doczekał się skonkretyzowanych działań ze strony instytucji unijnych.

Wśród licznych opracowań wskazujących na powiązanie między upraszczaniem regulacji a wzrostem konkurencyjności i tłumaczących kształt ostatnich propozycji Komisji Europejskiej, należy wymienić raport Enrico Letty o przyszłości jednolitego rynku UE[1] oraz raport Mario Draghiego o konkurencyjności UE[2]. Raport Letty wskazuje na obciążenia dla przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich (MŚP), wynikające ze złożoności, nakładania się i niespójności regulacji europejskich i krajowych, co ogranicza ich konkurencyjność. Według Letty konieczne jest uproszczenie regulacji w dwóch etapach. Pierwszy miałby na celu usunięcie przepisów powszechnie uznanych za zbędne, przestarzałe i niespójne, zaś drugi obejmowałby regulacje o charakterze politycznym, których zmiana wymaga pogłębionej debaty. Raport Draghiego wskazuje na ograniczenia dla innowacyjności i zdolności komercjalizacji nowych produktów i usług, między innymi przez niespójne i restrykcyjne regulacje. Wśród zawartych rekomendacji Draghi proponuje redukcję obowiązków sprawozdawczych dla firm w UE o 25%, w tym dla MŚP o 50%, oraz ujednolicenie przepisów między państwami wspólnoty czy wprowadzenie nowego mechanizmu przeciwdziałania barierom konkurencji.

Kompas konkurencyjności i pakiet uproszczeń regulacyjnych Omnibus

Mając na uwadze sygnały o potrzebie deregulacji w kontekście zwiększania konkurencyjności, Komisja Europejska podjęła kilka ważnych inicjatyw, w tym przedstawiony w styczniu bieżącego roku kompas konkurencyjności[3] (ang. Competitiveness Compass), jak również przedstawiony w lutym pakiet uproszczeń regulacyjnych Omnibus. Obie inicjatywy odnoszą się w swoich założeniach do kwestii zrównoważonego rozwoju i dekarbonizacji, uznając je za kluczowe dla budowania konkurencyjności UE.

W przypadku kompasu, dekarbonizacja znajduje się w centrum strategii wzmacniania konkurencyjności UE, tuż obok likwidacji luki innowacyjnej, zmniejszenia zależności i zwiększenia bezpieczeństwa. Komisja stawia na praktyczne inicjatywy, takie jakie pakt dla czystego przemysłu (ang. Clean Industrial Deal), którego celem na być obniżenie kosztów energii, finansowanie transformacji, zwiększenie cyrkularności i wspieranie czystych technologii. Plan działania na rzecz przystępnej energii (ang. Affordable Energy Action Plan) będzie zaś skupiał się na poprawie efektywności i bezpieczeństwa energetycznego. Wśród nielicznych nowych regulacji pojawi się przepis o przyspieszeniu dekarbonizacji przemysłu (ang. Industrial Decarbonisation Accelerator Act), który będzie miał na celu przyspieszenie procedur administracyjnych i ułatwienie inwestycji, m.in. poprzez tworzenie rynków dla produktów zdekarbonizowanych[4]. Jednym z celów kompasu jest jednak zmniejszenie obciążeń regulacyjnych dla MŚP o co najmniej 35%[5].

Pakiet Omnibus skupia się zaś na zredukowaniu i uproszczeniu wymogów sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza dla MŚP. Jednocześnie ma on zachować założenia Zielonego Ładu, czyli osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku[6], cyrkularność i sprawiedliwą transformację. Komisja przedstawiła dwa projekty. Pierwszy, zaakceptowany przez Parlament i Radę UE, odracza o dwa lata obowiązek sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju dla drugiej i trzeciej fali przedsiębiorstw, które na podstawie CSRD są zobowiązane do zaraportowania po raz pierwszy za 2025 lub 2026 rok. Drugi projekt zakłada wprowadzenie zmian w CSRD, tj. zmniejszenie puli przedsiębiorstw objętych obowiązkiem sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, ograniczenie informacji, których przedsiębiorstwa objęte zakresem mogą żądać od przedsiębiorstw w swoich łańcuchach wartości, jeśli te nie przekraczają 1000 pracowników, uproszczenie Europejskich Standardów Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju, w szczególności poprzez rezygnację ze standardów sektorowych, oraz rezygnację z atestacji dającej wystarczającą pewność (ang. reasonable assurance). Zmiany te, w myśl przyjętych działań deregulacyjnych, mają zmniejszyć obowiązki sprawozdawcze i uwolnić potencjał inwestycyjny przedsiębiorstw.

W niedalekiej przyszłości Komisja Europejska ma przedstawić dalsze propozycje uproszczeń regulacyjnych w ramach kompasu konkurencyjności i pakietu Omnibus II. Ponadto, w świetle relacji handlowych z głównymi partnerami UE, w tym głównie ze Stanami Zjednoczonymi, może pojawić się zewnętrzna presja na deregulację, która miałaby ułatwić dostęp zagranicznym producentom do rynku europejskiego.

Deregulacja na poziomie krajowym

Polska od początku bieżącego roku intensyfikuje działania deregulacyjne, mające na celu uproszczenie przepisów, ograniczenie obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw i zwiększenie konkurencyjności polskiej gospodarki. Rząd przyjął pierwszy pakiet deregulacyjny, który wprowadza nowe reguły kontroli w przedsiębiorstwach, upraszcza postępowanie administracyjne i wprowadza większą transparentność do prawa gospodarczego[7]. Dalsze prace mają postępować i szczegóły co do dalszych uproszczeń mają zostać przedstawione publicznie w najbliższym czasie (artykuł jest aktualny na dzień 23 kwietnia br.). Działania w Polsce wpisują się w szersze działania na poziomie unijnym.

Przyszłość zrównoważonego rozwoju

Ostatnie inicjatywy Komisji Europejskiej łączą deregulację ze wzmocnieniem inicjatyw mających na celu przyspieszenie dekarbonizacji i transformacji gospodarczej Unii Europejskiej, w tym zwiększenie konkurencyjności europejskich firm. Podejście do zrównoważonego rozwoju ma być zatem pragmatyczne. Pomimo deregulacji, UE nadal deklaruje silne zaangażowanie w realizację celów klimatycznych i środowiskowych. Działania związane ze zrównoważonym rozwojem mają być integralne względem rozwoju gospodarczego. Przedsiębiorstwa, w szczególności małe i średnie, stoją zatem przed wyzwaniem rozpoznania szans, jakie daje zrównoważony rozwój i nowe mechanizmy wsparcia UE. Otwiera się nowy rozdział w myśleniu o zrównoważonym rozwoju.

Przeczytaj również: Taryfy dynamiczne, czyli inteligentne zużycie energii – klucz do optymalizacji operacyjnej

Last Updated on 13 czerwca, 2025 by Samir Malki