OCHRONA WYGLĄDU PRODUKTU Czyli czym jest design?

Towary oferowane na rynku często są podobne do siebie pod kątem technologicznym. Wyróżniający wygląd towaru zwykle decyduje więc o sukcesie rynkowym produktu. Osoby zainteresowane zakupem danego towaru wciąż kierują się jego wyglądem, czy np. posiada oryginalny design. Wzór przemysłowy (ang. design) to pojęcie, z którym powinien zapoznać się każdy przedsiębiorca, który w ramach swojej działalności wytwarza jakieś produkty.

Poszukując informacji czym jest wzór przemysłowy, można spotkać się z określeniem, iż jest to „skóra oblekająca technologię”. Nie jest to jednak precyzyjne określenie. W przypadku wzoru przemysłowego bardziej właściwym określeniem będzie, iż jest to „zewnętrzna postać przedmiotu”. Ochrona wynikająca ze wzoru przemysłowego nie dotyczy bowiem cech technicznych produktów, lecz cech, które stanowią o jego charakterystycznym wyglądzie zewnętrznym. Prawa chroniące dobra wzornictwa przemysłowego nie mogą być wykorzystywane do ochrony rozwiązań, dla których przeznaczone są inne prawa własności intelektualnej (np. patent, prawo ochronne na wzór użytkowy). Przykładami wzorów przemysłowych są m.in. opakowania lub meble.

Wzór przemysłowy wg. PWP

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie prawo własności przemysłowej, wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. W przepisach prawodawca wyjaśnił także, czym jest pojęcie wytworu. Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych. Za wytwór uważa się także: przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie (wytwór złożony); wymienialną część składową wytworu złożonego, jeżeli po jej włączeniu do wytworu złożonego pozostaje ona widoczna w trakcie jego zwykłego używania, przez które rozumie się każde używanie, z wyłączeniem konserwacji, obsługi lub naprawy.

Nowość i indywidualność

Nie każda postać wytworu będzie mogła podlegać rejestracji. Nie chodzi tu jednak o estetykę. To, czy produkt wygląda dobrze czy źle, nie ma więc znaczenia. Wzory nie muszą cechować się wartością estetyczną.

Aby móc skutecznie zarejestrować wzór przemysłowy w Polsce, muszą zostać spełnione inne przesłanki. Zgodnie z powyższą definicją z ustawy prawo własności przemysłowej, wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu. Użyty spójnik „i” wskazuje na to, że niespełnienie jednej z przesłanek, tj. nowości lub indywidualnego charakteru, uniemożliwia uzyskanie ochrony.

Nowość oznacza, że wzór nie został wcześniej ujawniony, nie ma identycznego poprzednika. Z kolei indywidualny charakter odnosi się do efektu, jaki wzór wywiera na zorientowanym użytkowniku, nie zaś jego poszczególne elementy.

Rejestracja wzorów przemysłowych

Wzór przemysłowy może podlegać rejestracji w krajowych urzędach: w Polsce – w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na poziomie unijnym – w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (ang. EUIPO, European Union Intellectual Property Office), oraz na poziomie międzynarodowym – w Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (ang. WIPO, World Intellectual Property Organization). Ochrona wzoru przemysłowego dotyczy zawsze konkretnego terytorium.

Konsekwencją zarejestrowania wzoru przemysłowego jest uzyskanie przez wnioskodawcę szeregu uprawnień. Dzięki rejestracji wnioskodawca ma m.in. możliwość wyłącznego korzystania ze wzoru przemysłowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na danym terenie, może żądać zaniechania przez osoby trzecie korzystania ze wzoru. Co więcej, dzięki rejestracji wzoru przemysłowego wzrasta wartość produktu, staje się on składnikiem majątku osobistego lub firmowego.

Rejestracja wzoru przemysłowego w Polsce

Zastrzeżenie wzoru przemysłowego jest całkowicie dobrowolne. W Polsce prawa z rejestracji wzoru przemysłowego udziela Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej.

Rejestracja jest odpłatna i jest dokonywana na podstawie zgłoszenia. Urząd ogranicza się do sprawdzenia prawidłowości wypełnienia formularza i nie przeprowadza badania, czy dany wzór spełnia przesłanki udzielenia ochrony. Cała procedura przed polskim Urzędem trwa od 2 do 6 miesięcy. Natomiast prawo z rejestracji może trwać nawet do 25 lat.

A co się stanie, jeśli przedsiębiorca nie dokona takiej rejestracji? Ochronę mogą zapewniać również przepisy np. ustawy o prawie autorskim. Problem jednak w tym, że nie każdy wzór przemysłowy będzie stanowić „utwór” w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i o prawach pokrewnych. Kolejnym argumentem przemawiającym za rejestracją wzoru przemysłowego jest to, że egzekwowanie praw na gruncie ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych jest zacznie bardziej skomplikowane ze względu na konieczność wykazywania szeregu dowodów i okoliczności.

Ochronę przed kopiowaniem wyglądu produktu można również uzyskać na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z jej art. 13: „Czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu”. Podobnie jak w przypadku ochrony wynikającej z ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych, ochrona jest niezależna od jakiejkolwiek rejestracji, jednak proces dochodzenia praw może okazać się uciążliwy ze względu na bardziej skomplikowane postępowanie dowodowe.

Podsumowanie

Przedsiębiorcy coraz częściej dostrzegają korzyści z rejestracji wzorów przemysłowych. Konsekwentnie, z roku na rok wzrasta liczba zarejestrowanych wzorów. Przed podjęciem jakichkolwiek kroków związanych z rejestracją danego wytworu przedsiębiorca powinien zastanowić się co tak naprawdę chce chronić. W formie wzorów przemysłowych chroni się to, co jest widoczne w trakcie zwykłego użytkowania danego wytworu. Elementy ukryte we wnętrzu danego produktu nie będą podlegać takiej ochronie. Jeżeli więc chciałoby się zastrzec określone rozwiązanie techniczne, to należałoby rozważyć rejestrację patentu na wynalazek lub wzoru użytkowego. Nie tylko elementy techniczne, ale i estetyczne mogą wpłynąć na sukces danego produktu. Rejestracja wzoru przemysłowego może zabezpieczyć przedsiębiorcę przed kopiowaniem bądź podrabianiem wzoru przez konkurentów, jak również pomóc w zwiększeniu zysków. Zarejestrowanie wzoru przemysłowego zabezpiecza przed podrabianiem. Brak takiej rejestracji może natomiast spowodować, że dochodzenie roszczeń okaże się trudniejsze i bardziej kosztowne.

Autor:

Monika Gaczkowska, associate, WOLF THEISS

Last Updated on 30 marca, 2021 by Karolina Ampulska