Energetyka obywatelska – nowy wymiar patriotyzmu lokalnego

Rola społeczności w kształtowaniu sektora ma szansę zwiększyć się dzięki energetyce obywatelskiej. Jak wynika z danych moreincommon.pl, inicjatywy tego typu popiera aż 80 proc. Polaków. Przejście z wielkoskalowej, zarządzanej centralnie energetyki na taką o charakterze lokalnym, jest w opinii ekspertów jednym z filarów transformacji energetycznej.

Idea energetyki obywatelskiej opiera się na założeniu, że lokalne społeczności (przedsiębiorcy, instytucje, mieszkańcy) organizują się w celu samodzielnego działania na rynku energii. Producentami energii i członkami organizacji mogą być gospodarstwa domowe, ale też firmy czy instytucje, takie jak szpitale i szkoły. Celem jest m.in. obniżenie kosztów energii dzięki uniezależnieniu się od firm-liderów na rynku.

Istnieje kilka form energetyki obywatelskiej

Energetyka obywatelska może przybierać kilka form. W polskim systemie prawnym wyróżnia się obywatelskie społeczności energetyczne (OSE), spółdzielnie energetyczne i klastry energii. Istnieje między nimi kilka różnic, m.in. w zakresie stanu prawnego.

• Spółdzielnie energetyczne – posiadają osobowość prawną, a tworzą ją wyłącznie osoby fizyczne lub prawne. Spółdzielnia może produkować energię elektryczną, biogaz lub energię cieplną wyłącznie na potrzeby własne i członków. Ma ona najmniejszy obszar działania, który obejmuje sąsiadujące ze sobą gminy wiejskie lub miejsko-wiejskie (nie więcej niż trzy).
• Obywatelskie społeczności energetyczne – również posiadają osobowość prawną i działają jako spółdzielnia lub spółka osobowa (z wyjątkiem partnerskiej). Obszar OSE musi być ograniczony do terenu jednego operatora systemu dystrybucyjnego. Członkami mogą być osoby fizyczne, jednostki samorządu terytorialnego czy przedsiębiorcy, dla których działalność w sektorze energetycznym nie jest podstawowym obszarem funkcjonowania.
• Klastry energii – nie mają osobowości prawnej. Działają na zasadzie porozumienia, którego przedmiotem jest współpraca w zakresie wytwarzania, magazynowania, dystrybucji energii elektrycznej, paliw lub ciepła. Obszar działalności nie może przekraczać granic jednego powiatu lub pięciu gmin. Członkiem klastru musi być jednostka samorządu terytorialnego, spółka komunalna lub spółka kapitałowa będąca większościowym udziałowcem w spółce komunalnej.

Inicjatywy obywatelskie w zakresie energetyki nie są przeznaczone tylko dla doświadczonych podmiotów

Rozwiązania, które umożliwiają produkcję energii na własne potrzeby oraz sprzedaż nadwyżki do sieci energetycznej, cieszą się społecznym poparciem. Aż 89 proc. Polek i Polaków pozytywnie ocenia wprowadzenie takich rozwiązań, wynika z badań przeprowadzonych przez moreincommon.pl w 2023 roku.

Takie wyniki wyraźnie pokazują, że obywatele oczekują wzmocnienia swojej roli w sferze energetyki i gotowi są wziąć na siebie większą odpowiedzialność za produkcję energii. W wykazie spółdzielni energetycznych zarejestrowanych jest obecnie 180 podmiotów zrzeszających łącznie 573 członków oraz 971 instalacji o łącznej mocy zainstalowanej 70,85 MWe (stan na 29 października 2025 r.). To dobry znak, ponieważ

decentralizacja systemu energetycznego pozwala uniezależnić go od głównych dostawców energii, którzy wiodą prym na rynku. Ponadto lokalne systemy energetyczne mogą działać niezależnie od dużych sieci przesyłowych, zwiększając bezpieczeństwo energetyczne i odporność na awarie.

Tworzenie obywatelskich społeczności energetycznych jest nową formą działalności, w którą angażują się też osoby i podmioty niemające doświadczenia w sektorze energetycznym. Z tego względu rozwój inicjatywy może wymagać wsparcia lokalnych liderów lub organizacji specjalizujących się w obrocie energią OZE.

Energetyka obywatelska może wpłynąć pozytywnie na rozwój regionu

Celem energetyki obywatelskiej jest wytwarzanie, przesyłanie i zarządzanie energią we własnym zakresie, na małą skalę. Jednak w ramach inicjatywy można też prowadzić inne działania, np. sprzedawać nadwyżki energii, edukować społeczność i świadczyć lokalne usługi energetyczne (np. instalować ładowarki dla pojazdów elektrycznych). Poprawa efektywności energetycznej, m.in. dzięki ograniczeniu strat spowodowanych przesyłem na dalekie odległości, i samowystarczalność w zakresie produkcji energii mogą obniżyć opłaty za prąd i ciepło, niwelując w ten sposób nierówności społeczne. 

Inicjatywa ma też wpływ na rozwój społeczny i gospodarczy regionu, np. dzięki tworzeniu nowych miejsc pracy przy produkcji i obsłudze instalacji OZE. Ich budowa to także motywacja dla społeczności i lokalnych firm do przechodzenia na zieloną energię, co w rezultacie przyczynia się do redukcji emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń gleby oraz wody. Inwestycje w OZE to również szansa dla samorządów na oszczędności, przyciąganie inwestorów i wspieranie przedsiębiorczości związanej z zielonymi technologiami.

Energetyka obywatelska jako lokalna alternatywa dla scentralizowanego i zdominowanego przez wielkie spółki systemu energetycznego to warunek transformacji systemu energetycznego w Polsce. Podmioty energetyki prosumenckiej nie są nastawione na zysk, a na zwiększanie efektywności energetycznej i ograniczanie wydatków na energię dla swoich członków. Energetyka lokalna to skuteczny sposób zaspokojenia potrzeb i oczekiwań obywateli dotyczących źródeł energii, wspierający ponadto walkę z ubóstwem energetycznym.

Źródło informacji: akademiaesg.pl

Przeczytaj także: Śledź jest najchętniej wybieraną rybą przez Polaków. Może jednak zniknąć z naszych stołów w wyniku przełowienia stad

Last Updated on 26 listopada, 2025 by Katarzyna Zawadzka