Europa wzmacnia siły pancerne. Czy koniec czołgów ogłoszono przedwcześnie?

1 bilion złotych – o tyle rocznie musiałyby wzrosnąć wydatki całej Europy na obronność, aby odeprzeć ewentualną agresję z zewnątrz[1]. Jak efektywnie wydać te pieniądze? Częściowo na to pytanie odpowiedzieli sobie już Polacy, Czesi[2], Hiszpanie[3] czy Holendrzy[4], inwestując m.in. w rozbudowę własnych sił pancernych. Jednak pojawiające się w przestrzeni publicznej opinie, że drony są ostateczną bronią przeciwko czołgom, zapoczątkowały dyskusję, czy takie platformy powinny być nadal rozwijane.

Wczesna faza rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku pokazała, że do zdobywania terenu i budowania przewagi wciąż najskuteczniej służą masowe uderzenia z użyciem sił pancernych. Siły Zbrojne Ukrainy bezlitośnie wykorzystały błędy rosyjskich wojsk, mających trudności z synchronizacją działań na poziomie taktycznym, operacyjnym i strategicznym[5]. Symbolem ich sukcesu jest wielokilometrowa kolumna rosyjskich czołgów, które bez wsparcia logistycznego i osłony innych rodzajów sił zbrojnych pozostały unieruchomione z dala od pola walki.

Oczywiście w tej wojnie nie bez znaczenia jest udział bezzałogowych systemów powietrznych, amunicji krążącej, precyzyjnej artylerii oraz przeciwpancernych pocisków kierowanych. Przyczyniły się one do sukcesów Ukrainy w zwalczaniu odsłoniętych rosyjskich formacji pancernych[6]. To jednak wciąż zbyt wcześnie, aby postawić tezę, że czołgi i formacje pancerne nie są już potrzebne na współczesnych polach bitwy[7].

Choć pole walki cały czas się zmienia – przede wszystkim za sprawą postępu technicznego i doświadczeń płynących z kolejnych konfliktów zbrojnych – to główne elementy taktyczne, operacyjne i strategiczne od ponad stu lat pozostają takie same. Czołgów użyto po raz pierwszy podczas I wojny światowej, by przełamać impas wojny pozycyjnej i zwalczać umocnione pozycje karabinów maszynowych[8]. Dziś drony są odpowiedzią na taktyczną potrzebę efektywnego przedostawania się za linię wroga przy minimalnych stratach. Choć bezzałogowce są w tym niezwykle skuteczne, nie oznacza to wcale wyparcia czołgów realizujących zupełnie inne zadania.

„W wojnie przychodzi moment, w którym liczy się tylko siła ognia, osłona i manewr. Dron może zdziałać naprawdę wiele, ale nie będzie w stanie zdobyć terenu. Czołg – tak” – podkreśla Gijs Tuinman,  Sekretarz stanu ds. obrony Holandii.

W obowiązujących doktrynach NATO czołg nadal jest kluczowym ogniwem w łańcuchu działań manewrowych – zwłaszcza w scenariuszach obronnych, gdzie istotne są przełamanie, kontratak oraz szybkie odzyskiwanie inicjatywy, a także – o czym czasem zapominamy – terenu zajętego przez potencjalnego adwersarza. Tych elementów nie są w stanie zastąpić ani zneutralizować drony oraz inne systemy i platformy walki – łącznie z lotnictwem. Eksperci znający polskie uwarunkowania wskazują, że czołg wciąż będzie potrzebny do organizowania kontruderzeń po wyhamowaniu ofensywy przeciwnika, stabilizacji linii frontu oraz działania w głębi operacyjnej.

Wiedzą to również Rosjanie, produkujący szacunkowo 1500 czołgów rocznie, aby uzupełniać straty ponoszone na polu walki. Z kolei Chiny utrzymują największą flotę czołgów na świecie – szacowaną na 6900 sztuk – nie licząc najnowszego czołgu podstawowego Type 99A, który obecnie przechodzi testy[9]^,[10]. Zatem odpowiedź na pytanie, jakiego uzbrojenia NATO potrzebuje najbardziej – czołgów czy dronów – może być tylko jedna. Obie platformy są tak samo niezbędne, aby skutecznie prowadzić działania operacyjne.

„Czołgi mogą zajmować teren. Drony nie mogą. Czołgi mogą utrzymać teren. Drony nie mogą. Czołgi mogą bezterminowo blokować dostęp do kluczowego terenu. Drony nie mogą. Czołgi mogą działać przez całą dobę, w każdych warunkach pogodowych. Drony nie mogą. Czołgi mogą zapewnić długotrwały, masowy i precyzyjny ogień wspierający inne elementy manewrujące (np. piechotę). Drony nie mogą” – ppłk. Ronald J. Bashista, US Army (w st. spocz.)

Dziś Polska odgrywa kluczową rolę przywódczą w NATO, prowadząc dynamiczny i szeroko zakrojony program modernizacji wojsk lądowych. Od czasu inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku, Polska zakontraktowała 366 czołgów Abrams i 180 czołgów K2. Obecnie trwają rozmowy z producentami obu systemów w sprawie współprodukcji kolejnych czołgów na terytorium Polski. Równolegle realizowany jest ambitny program modernizacji bojowych wozów piechoty – zarówno lekkich, jak i ciężkich – oraz floty kołowej w układzie 8×8. Polska szybko staje się największą siłą pancerną w Europie, zapewniając NATO silne i wiarygodne odstraszanie na wschodniej flance.

Znaczenie czołgów na współczesnym polu walki wymaga nieustannego rozwoju. Łącząc doświadczenia bojowe z najnowszymi technologiami, Abrams pozostaje najbardziej sprawdzonym w walce czołgiem na świecie – z ponad 40 latami ciągłych udoskonaleń opracowanych na bazie doświadczeń z realnych działań wojennych. Kluczowym elementem zwiększającym przeżywalność i siłę ognia czołgu Abrams jest system aktywnej ochrony TROPHY®, produkowany przez izraelską firmę Rafael i obecnie wykorzystywany zarówno przez siły USA, jak i europejskie czołgi broniące Sojuszu. System TROPHY® został już zmodernizowany, by skutecznie przeciwdziałać nowym zagrożeniom ze strony dronów[11].

Kolejne lata upłyną pod znakiem wzmożonych inwestycji w sektor zbrojeniowy w całej Europie. Polska między innymi ze względu na położenie znajduje się w czołówce państw, które przeznaczają na uzbrojenie największe środki. Dozbrajanie polskiej „pancernej pięści” to dla potencjalnych agresorów jasny sygnał odstraszający. Czołg to z kolei jedna z niewielu platform, która oprócz potencjału obronnego może również wpływać na morale ludności cywilnej, która wciąż widzi w tych maszynach skuteczną tarczę przed nieprzyjacielem.

[1] https://www.bruegel.org/analysis/defending-europe-without-us-first-estimates-what-needed

[2] https://armyrecognition.com/news/army-news/army-news-2024/czech-republic-purchases-up-to-77-leopard-2a8-tanks-from-germany

[3] https://armyrecognition.com/news/army-news/2025/breaking-news-spain-to-modernize-its-armored-forces-with-new-leopard-2a8-and-upgraded-leopard-2em-tanks

[4] https://www.reuters.com/world/europe/netherlands-agrees-buy-least-46-leopard-2a8-tanks-knds-2025-05-14/

[5] https://www.armyupress.army.mil/Portals/7/military-review/Archives/English/Online-Exclusive/2023/Schwartz/schwartz-tank-is-dead-UA.pdf

[6] https://www.armyupress.army.mil/Portals/7/military-review/Archives/English/Online-Exclusive/2023/Schwartz/schwartz-tank-is-dead-UA.pdf

[7] https://www.armyupress.army.mil/Portals/7/military-review/Archives/English/Online-Exclusive/2023/Schwartz/schwartz-tank-is-dead-UA.pdf

[8] https://www.armyupress.army.mil/Portals/7/military-review/Archives/English/Online-Exclusive/2023/Schwartz/schwartz-tank-is-dead-UA.pdf

[9] https://militarywatchmagazine.com/article/china-new-hybrid-type99a-unprecedented-power-range

[10] https://nationalinterest.org/blog/reboot/did-you-know-china-now-operates-worlds-biggest-tank-force-196093

[11] https://armyrecognition.com/news/army-news/2025/israels-rafael-upgrades-its-trophy-active-protection-system-to-counter-kamikaze-drones#:~:text=During%20the%20Defence%20IQ%20International,altering%20the%20system%27s%20core%20hardware.

Last Updated on 30 lipca, 2025 by Anastazja Lach