Clean Industrial Deal – europejska strategia na rzecz konkurencyjności i dekarbonizacji przemysłu
Mobilizacja ponad 100 miliardów euro na wsparcie czystej produkcji, utworzenie Banku Dekarbonizacji Przemysłowej oraz dążenie do osiągnięcia 24 proc. cyrkularności materiałów do 2030 r. – to kluczowe elementy nowej inicjatywy Unii Europejskiej, która ma przekształcić proces dekarbonizacji w motor wzrostu gospodarczego i zapewnić konkurencyjność europejskiego przemysłu w obliczu globalnych wyzwań.
Europejski przemysł znajduje się w krytycznym momencie transformacji. Z jednej strony musi sprostać wyzwaniom związanym z wysokimi kosztami energii, zakłóceniami w łańcuchach dostaw i rosnącą konkurencją ze strony gospodarek o niższych standardach środowiskowych. Z drugiej strony, stoi przed bezprecedensową szansą na przeobrażenie się w lidera zrównoważonej produkcji, która może stanowić fundamentalną przewagę konkurencyjną w nadchodzących dekadach.
Dwutorowe podejście do transformacji przemysłowej
Clean Industrial Deal koncentruje się na dwóch strategicznych sektorach europejskiej gospodarki, które wymagają odmiennego podejścia do transformacji. Pierwszy filar stanowią branże energochłonne – produkcja stali, metali i chemikaliów – które pilnie potrzebują wsparcia w procesie dekarbonizacji, przejścia na czystą energię oraz stawienia czoła wysokim kosztom, nieuczciwej konkurencji globalnej i złożonym regulacjom.
Drugi filar to sektor czystych technologii, który znajduje się w centrum przyszłej konkurencyjności i jest niezbędny dla transformacji przemysłowej, cyrkularności i dekarbonizacji. Wzmocnienie tego sektora ma kluczowe znaczenie dla długoterminowej zdolności Europy do konkurowania na globalnych rynkach.
Dodatkowym elementem strategii jest cyrkularność, która ma na celu zmniejszenie ilości odpadów i wydłużenie żywotności materiałów poprzez promowanie recyklingu, ponownego wykorzystania i zrównoważonej produkcji. Maksymalizacja ograniczonych zasobów UE i zmniejszenie nadmiernej zależności od dostawców z krajów trzecich w zakresie surowców ma kluczowe znaczenie dla konkurencyjnego i odpornego rynku.
„Europa musi być czystsza, bardziej konkurencyjna i samowystarczalna. Clean Industrial Deal to nasz plan biznesowy: strategia dekarbonizacji, która reindustrializuje Europę, napędzając konkurencyjność i wzmacniając strategiczną niezależność. Mamy plan i wdrażamy go w życie, zaczynając od dziś, aby zapewnić pomyślną przyszłość Europy.” – Wopke Hoekstra, Commissioner for Climate, Net Zero and Clean Growth
Przystępna cenowo energia jako fundament konkurencyjności
Dostęp do przystępnej cenowo energii stanowi podstawę konkurencyjności każdej gospodarki. W ramach Clean Industrial Deal, Komisja Europejska przyjęła Plan Działania na rzecz Przystępnej Cenowo Energii, który ma na celu obniżenie rachunków za energię dla przemysłu, przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, jednocześnie promując przejście na gospodarkę niskoemisyjną.
Plan zakłada przyspieszenie wdrażania czystej energii i elektryfikacji, dokończenie budowy wewnętrznego rynku energii poprzez fizyczne połączenia międzysystemowe oraz efektywniejsze wykorzystanie energii i zmniejszenie zależności od importowanych paliw kopalnych. Te działania mają fundamentalne znaczenie dla zmniejszenia presji kosztowej na europejski przemysł, który obecnie płaci znacznie więcej za energię niż jego globalni konkurenci.
Ustawa o Przyspieszeniu Dekarbonizacji Przemysłu zwiększy popyt na czyste produkty wytwarzane w UE poprzez wprowadzenie kryteriów zrównoważonego rozwoju, odporności i „made in Europe” w zamówieniach publicznych i prywatnych. Komisja planuje również przegląd ram zamówień publicznych w 2026 r., aby formalnie wprowadzić te kryteria w zamówieniach publicznych dla sektorów strategicznych.
Bezprecedensowe wsparcie finansowe dla transformacji przemysłowej
Clean Industrial Deal zakłada mobilizację ponad 100 miliardów euro na wsparcie czystej produkcji w UE. Ten ambitny plan finansowania obejmuje kilka kluczowych inicjatyw, które mają zapewnić europejskiemu przemysłowi środki niezbędne do skutecznej transformacji.
Komisja Europejska przyjmie nowe ramy pomocy państwa dla Clean Industrial Deal, aby przyspieszyć zatwierdzanie pomocy państwa na rozwój energii odnawialnej, dekarbonizację przemysłu i zapewnienie wystarczających mocy produkcyjnych w zakresie czystych technologii. Jest to krytyczne w kontekście globalnej konkurencji, gdzie inne gospodarki, takie jak USA i Chiny, oferują znaczące subsydia dla swoich przemysłów.
Plan zakłada również wzmocnienie Funduszu Innowacji i utworzenie Banku Dekarbonizacji Przemysłowej, dążąc do uzyskania 100 miliardów euro finansowania. Środki te będą pochodzić z dostępnych funduszy w Funduszu Innowacji, dodatkowych przychodów wynikających z części ETS oraz rewizji InvestEU.
Komisja uruchomi także dedykowane zaproszenie w ramach programu Horyzont Europa w celu stymulowania badań i innowacji w tych obszarach oraz zmieni rozporządzenie InvestEU w celu zwiększenia kwoty gwarancji finansowych, które InvestEU może zapewnić na wsparcie inwestycji. Spowoduje to mobilizację do 50 miliardów euro na wdrażanie czystych technologii, czystej mobilności i redukcję odpadów.
„Dzisiaj Europa przedstawia śmiały biznesowy argument za dekarbonizacją jako motorem dobrobytu, wzrostu i odporności. Zobowiązując się do realizacji celów klimatycznych Zielonego Układu, przygotowujemy grunt pod zrównoważoną przyszłość. Nasz plan zapewnia stabilność i pewność, których potrzebują inwestorzy — odblokowując kapitał, rozszerzając rynki czystych technologii, zwiększając dostępność energii i zapewniając uczciwe, konkurencyjne środowisko, w którym firmy mogą się rozwijać. Ale chodzi również o ludzi. Ta strategia ma na celu tworzenie miejsc pracy, rozwijanie umiejętności i otwieranie możliwości dla wszystkich Europejczyków.” – Teresa Ribera, wiceprezes wykonawczy ds. czystej, sprawiedliwej i konkurencyjnej transformacji
Strategiczne podejście do surowców krytycznych i gospodarki o obiegu zamkniętym
Surowce krytyczne są kluczowe dla europejskiego przemysłu, a ich dostępność stanowi coraz większe wyzwanie w obliczu globalnej konkurencji i napięć geopolitycznych. UE musi zabezpieczyć dostęp do takich materiałów i zmniejszyć zależność od niepewnych dostawców, aby zapewnić bezpieczeństwo swoich łańcuchów dostaw.
W ramach Clean Industrial Deal, Komisja ustanowi mechanizm umożliwiający europejskim firmom łączenie sił i agregowanie popytu na surowce krytyczne. Ten innowacyjny podejście ma zwiększyć siłę przetargową europejskich przedsiębiorstw na globalnych rynkach surowcowych.
Planowane jest również utworzenie Centrum Surowców Krytycznych UE, które będzie wspólnie kupować surowce w imieniu zainteresowanych firm. To rozwiązanie stworzy ekonomię skali i zapewni większą siłę przetargową w negocjacjach dotyczących cen i warunków dostaw.
Komisja przyjmie również Ustawę o Gospodarce o Obiegu Zamkniętym w 2026 r., aby przyspieszyć przejście na gospodarkę cyrkularną i zapewnić, że deficytowe materiały są efektywnie wykorzystywane i ponownie używane. Celem jest osiągnięcie 24 proc. cyrkularności materiałów do 2030 r., co znacząco zmniejszy zależność Europy od importu kluczowych surowców.
Clean Industrial Deal koncentruje się również na horyzontalnych czynnikach umożliwiających konkurencyjną gospodarkę: ograniczaniu biurokracji, pełnym wykorzystaniu skali jednolitego rynku, promowaniu wysokiej jakości miejsc pracy oraz lepszej koordynacji polityk na poziomie UE i krajowym.
Działania na skalę globalną i rozwój umiejętności
UE potrzebuje wiarygodnych partnerów globalnych bardziej niż kiedykolwiek. Oprócz trwających i nowych umów handlowych, Komisja uruchomi pierwsze Partnerstwa na rzecz Czystego Handlu i Inwestycji, aby zdywersyfikować łańcuchy dostaw i zawierać wzajemnie korzystne umowy.
Clean Industrial Deal zakłada również uproszczenie i wzmocnienie mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (CBAM), czyli narzędzia UE służącego do ustalania sprawiedliwej ceny emisji dwutlenku węgla podczas produkcji towarów wysokoemisyjnych. Ten mechanizm ma kluczowe znaczenie dla ochrony europejskiego przemysłu przed nieuczciwą konkurencją ze strony producentów niestosujących się do rygorystycznych standardów środowiskowych.
Siła robocza UE musi posiadać niezbędne umiejętności, aby wspierać przejście na gospodarkę niskoemisyjną. Komisja ustanowi Unię Umiejętności, która będzie inwestować w pracowników, rozwijać umiejętności i tworzyć wysokiej jakości miejsca pracy. Program Erasmus+ zostanie wzmocniony w celu wspierania programów edukacji i szkoleń służących rozwojowi wykwalifikowanej i adaptacyjnej siły roboczej oraz zaradzenia niedoborom umiejętności w kluczowych sektorach, z finansowaniem do 90 milionów euro.
Inicjatywa ta opiera się na wkładzie liderów przemysłu, partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego, zgodnie z Deklaracją Antwerpską na rzecz Europejskiego Porozumienia Przemysłowego oraz Dialogami na rzecz Czystej Transformacji. Sukces Clean Industrial Deal będzie zależał od skutecznej implementacji jego założeń oraz zdolności do dostosowania się do zmieniających się warunków globalnych.
Przemysław Chimczak-Bratkowski
Źródło: akademiaesg.pl
Przeczytaj także: Rusza nowy sezon rowerów publicznych. Na ten element zrównoważonej mobilności stawia coraz więcej polskich miast
Last Updated on 4 marca, 2025 by Elżbieta Wieleba