Czy możliwe jest zniesienie systemu ETS w Polsce?

W 2025 r. ceny uprawnień do emisji CO2 osiągnęły rekordowe 110 EUR za tonę, jak wynika z najnowszego raportu „Perspektywy rozwoju rynku EU ETS 2025” opublikowanego przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE). Dla polskiej gospodarki, opartej w znacznym stopniu na węglu, system ETS generuje koszty przekraczające 25 mld zł rocznie. To kwota porównywalna z całym budżetem na obronność kraju. Pojawia się zatem pytanie, czy możliwe jest zniesienie systemu ETS w Polsce.

Z artykułu dowiesz się:

• Dlaczego system ETS jest fundamentem unijnej polityki klimatycznej?
• Co oznacza system ETS dla polskiej gospodarki?
• Czy możliwe jest zniesienie europejskiego systemu handlu emisjami?

System ETS, czyli europejski system handlu emisjami, jest jednym z najważniejszych mechanizmów służących redukcji emisji dwutlenku węgla w UE. Został wprowadzony w 2005 r. i od tego czasu skutecznie przyczynia się do zmniejszania emisji gazów cieplarnianych. Jednak coraz częściej mówi się o potrzebie jego reformy lub nawet zniesienia. Jakie są argumenty za i przeciw? Czy system ETS jest już nieefektywny, a może jego rola w przyszłości jeszcze wzrośnie? Przyjrzyjmy się temu bliżej.

System ETS – fundament unijnej polityki klimatycznej

System ETS (European Union Emissions Trading System) funkcjonuje w UE jako kluczowy element europejskiej polityki klimatycznej. Jest to największy na świecie system handlu uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla, obejmujący około 40 proc. wszystkich emisji gazów cieplarnianych w UE. W Polsce system ten dotyczy ponad 600 instalacji przemysłowych, głównie z sektora energetycznego, ciepłowniczego oraz energochłonnych gałęzi przemysłu.

Mechanizm działania systemu opiera się na zasadzie „zanieczyszczający płaci”. Przedsiębiorstwa objęte systemem ETS muszą posiadać uprawnienia do emisji (EUA) dla każdej wyemitowanej tony CO2. Całkowita liczba dostępnych uprawnień jest systematycznie zmniejszana, co prowadzi do wzrostu ich cen i ma motywować do inwestycji w technologie niskoemisyjne. Według danych KE, emisje w sektorach objętych tym mechanizmem zmniejszyły się o ponad 50 proc. od początku jego funkcjonowania, przy jednoczesnym wzroście cen uprawnień z około 5 EUR w 2017 r. do ponad 110 EUR za tonę w pierwszym kwartale 2025 r.

System ETS – co to oznacza dla polskiej gospodarki?

System ETS stanowi znaczące obciążenie finansowe dla Polski, której miks energetyczny opiera się w dużym stopniu na węglu. Według szacunków Ministerstwa Klimatu i Środowiska w 2024 r. koszty zakupu uprawnień do emisji CO2 przez polskie przedsiębiorstwa przekroczyły 25 mld zł. Wpływ systemu ETS na polską gospodarkę jest wielowymiarowy:

• wzrost cen energii elektrycznej i ciepła – koszty zakupu uprawnień są przenoszone na odbiorców końcowych. Szacuje się, że koszt uprawnień ETS stanowi obecnie około 30-40 proc. ceny hurtowej energii elektrycznej w Polsce;
• zagrożenie dla konkurencyjności przemysłu – szczególnie w sektorach energochłonnych, takich jak hutnictwo, przemysł chemiczny czy cementowy, które konkurują na rynkach globalnych z firmami niepodlegającymi podobnym obciążeniom;
• presja na przyspieszenie transformacji energetycznej – konieczność modernizacji przestarzałych bloków węglowych lub ich zamykania, co wiąże się z ogromnymi nakładami inwestycyjnymi i wyzwaniami społecznymi.

Jednocześnie warto zauważyć, że standardy ESG stają się coraz ważniejszym elementem oceny przedsiębiorstw przez inwestorów i kontrahentów, co dodatkowo wzmacnia presję na dekarbonizację.

Europejski system handlu emisjami – czy możliwe jest jego zniesienie?

Zniesienie systemu ETS w Polsce wydaje się praktycznie niemożliwe z kilku powodów:

• System wynika bezpośrednio z unijnych dyrektyw, które są wiążące dla wszystkich państw członkowskich. Jednostronne wycofanie się oznaczałoby naruszenie prawa unijnego.
• Ambicje klimatyczne UE rosną, czego wyrazem jest pakiet „Fit for 55” oraz Europejski Zielony Ład, zakładający osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r.
• Od 2027 r. planowane jest wprowadzenie ETS 2, obejmującego sektory budownictwa i transportu, co wskazuje na rozszerzanie mechanizmów cenowych związanych z emisjami CO2.

Potencjalne scenariusze złagodzenia wpływu systemu ETS na polską gospodarkę to:

• negocjacje na forum UE – dążenie do modyfikacji systemu, np. zwiększenia puli bezpłatnych uprawnień dla sektorów narażonych na ucieczkę emisji;
• efektywne wykorzystanie mechanizmów kompensacyjnych – takich jak Fundusz Modernizacyjny, którego Polska jest największym beneficjentem, z alokacją przekraczającą 25 mld EUR do 2030 r.;
• przyspieszenie transformacji energetycznej – inwestycje w odnawialne źródła energii, efektywność energetyczną oraz energetykę jądrową;
• wprowadzenie krajowych mechanizmów osłonowych – programy wsparcia dla przemysłu energochłonnego, częściowo łagodzące skutki wysokich cen uprawnień.

Zniesienie systemu ETS w Polsce jest niemożliwe w obecnych uwarunkowaniach prawnych i politycznych UE. Realistycznym podejściem jest adaptacja poprzez efektywne wykorzystanie mechanizmów kompensacyjnych oraz przyspieszenie transformacji energetycznej. System ETS, mimo generowania znacznych kosztów dla polskiej gospodarki, stanowi bodziec do modernizacji infrastruktury energetycznej i przemysłowej. W dłuższej perspektywie, inwestycje w niskoemisyjne technologie mogą przyczynić się do wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki na globalnym rynku, gdzie standardy środowiskowe będą odgrywać coraz większą rolę. Kluczowe wyzwanie polega na takim zarządzaniu transformacją energetyczną, aby minimalizować jej koszty społeczne i gospodarcze, jednocześnie wykorzystując szanse związane z rozwojem nowych, niskoemisyjnych gałęzi przemysłu i usług. az możliwa jest poprawa jakości powietrza w budynkach (przy użyciu filtrów w instalacji). 

Przeczytaj również: UE zmienia podejście do transformacji energetycznej i łączy ją z konkurencyjnością. To zasługa polskiej prezydencji

Źródło informacji: akademiaesg.pl

Last Updated on 4 czerwca, 2025 by Samir Malki