Polska przedsiębiorczość na tle świata: raport z badania GEM 2024

Global Entrepreneurship Monitor, w skrócie GEM, to największy międzynarodowy projekt badania aktywności przedsiębiorczej i uwarunkowań jej rozwoju, realizowany od 25 lat . W ramach projektu badacze z ok. 50 krajów co roku gromadzą i analizują dane dotyczące przedsiębiorców i ich działalności. Pozwala to na wskazanie różnic pomiędzy państwami i zidentyfikowanie czynników, które wpływają na poziom i charakter aktywności przedsiębiorczej.
W 2024 roku Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, we współpracy z Uniwersytetem Ekonomicznym w Katowicach, opublikowała raport dotyczący ostatnich badań w ramach projektu GEM. Poniżej prezentujemy wybrane wnioski z tego raportu.

Poziom aktywności przedsiębiorczej

W 2023 r. zwiększył się udział przedsiębiorców wśród dorosłych (18-64 l.) Polaków i Polek. Własną firmę (lub firmy) prowadziły ponad 3 miliony osób. Spośród nich ogromną większość (ponad czterokrotnie więcej) stanowili właściciele tzw. firm dojrzałych, czyli takich, które funkcjonują na rynku dłużej niż 3,5 roku. W skali Europy widać odwrotny trend, gdzie firm młodych jest o ok. 1/3 więcej niż dojrzałych.

Jednocześnie 3,4% Polaków i Polek w wieku produkcyjnym zadeklarowało, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy zamknęli swoją działalność. Wynik ten jest nieco niższy niż w poprzednim badaniu, nieznacznie też zmieniła się struktura powodów zaprzestania działalności. Ankietowani wciąż najczęściej wskazywali pandemię (36%), chociaż już nie tak często, jak w poprzednim badaniu. Znaczenie nierentowności biznesu wzrosło aż pięciokrotnie, drugiej najczęstszej przyczyny (18%). Konsekwentnie wzrasta też znaczenie czynników polityczno-regulacyjno-podatkowych: po raz kolejny wskazało je dwukrotnie więcej osób, niż w poprzednim badaniu (11%, czwarte miejsce).

Przedsiębiorczość tylko dla odważnych

Mniej niż połowa (43%) Polaków uważa, że prowadzenie własnej działalności to dobry pomysł na życie. Wynik ten jest dużo poniżej średniej w Europie (gorzej wypadła tylko Szwajcaria i Hiszpania). Lepiej, choć wciąż poniżej europejskiej średniej, ma się sytuacja z uznaniem dla przedsiębiorców, którzy odnieśli sukces. Próżno też szukać informacji o takich przedsiębiorcach w mediach – w tej kategorii Polska uzyskała najniższy wynik w Europie. Badacze upatrują przyczyn niskiej popularności przedsiębiorczości w pandemii. W tym okresie stosunek społeczeństwa zarówno do przedsiębiorców, jak i samego pomysłu prowadzenia własnej działalności uległy znacznemu pogorszeniu. Nie sprzyja temu również niewielkie zainteresowanie mediów tematem – co prawda zaczęło ono spadać już w 2016 roku, ale od pandemii pozostaje na niskim poziomie.

Warunki lepsze, ale wciąż nie wymarzone

Umiarkowane nastroje społeczne wobec własnej działalności znalazły odzwierciedlenie w wyjątkowo niskim wskaźniku intencji przedsiębiorczych. Jedynie 2,6% ankietowanych zadeklarowało zamiar założenia firmy w ciągu najbliższych 3 lat, co jest najniższym wynikiem wśród wszystkich badanych państw (po raz kolejny). Paradoksalnie niemal trzy czwarte badanych osób pozytywnie oceniło warunki do rozpoczęcia działalności w najbliższym półroczu.

Jeśli chodzi o młode firmy, najczęstszym powodem ich zakładania wciąż pozostaje brak ofert na rynku pracy (63%), chociaż nie jest on już tak powszechny, jak w poprzednim roku. To też jedyny powód wskazywany częściej, niż wynosi europejska średnia. Inne częste motywy podejmowania działalności to chęć wzbogacenia się, zmiany świata czy kontynuowanie tradycji rodzinnej. Także w tym przypadku widać skutki pandemii i tego, jak zmieniła myślenie Polaków o przedsiębiorczości. Idealistyczne podejście zostało zastąpione przez realistyczny pragmatyzm.

Pozostałe powody takiej sytuacji, wskazywane przez ekspertów, to m.in. słaba kondycja szkolnictwa zawodowego. Problem ten jest na tyle powszechny – i to nie tylko w Polsce – że Komisja Europejska podjęła kroki w tym kierunku.

Zrównoważony rozwój

Dbałość o środowisko, zarówno naturalne, jak i społeczne, to od wielu lat niezmiennie aktualne zagadnienie. Jak w tych obszarach radzą sobie polscy przedsiębiorcy?

Wstępna ocena wypada korzystnie. Ogromna większość właścicieli zarówno młodych (87%), a zwłaszcza dojrzałych przedsiębiorstw (90%) deklaruje uwzględnianie wpływu na środowisko i społeczeństwo przy podejmowaniu decyzji biznesowych. W tych kategoriach Polska wybija się ponad średnią europejską.

Niestety, deklaracje niekoniecznie przekładają się na konkretne działania. Dużo mniejszą konsekwencję w tym obszarze widać szczególnie wśród właścicieli młodych firm. Niemniej jednak tutaj również polscy przedsiębiorcy przekraczają europejską średnią.

Jedyny obszar, w którym Polska znajduje się poniżej średniej to skłonność przedsiębiorców do przedłożenia celów społecznych lub środowiskowych nad zyski firmy. Szczególnie słabo wypadli tu właściciele młodych firm.

Warunki rozwoju bez zmian

Jak eksperci oceniają warunki do rozwoju przedsiębiorczości w Polsce? W porównaniu z gospodarkami o wysokich dochodach czy z krajami Europy – są one mniej korzystne. Na plus Polska wyróżnia się pod względem dynamiki rynku, rozumianej jako jego otwartość na nowe firmy. Dobry jest też dostęp do infrastruktury technicznej, komercyjnej i usługowej. Z kolei za utrudniające rozwój uznano takie obszary jak edukacja przedsiębiorczości (na wszystkich poziomach) i szkolenia, biurokracja, podatki, polityka publiczna, trudności z finansowaniem czy kwestie związane z badaniami i transferem wiedzy. Cieszyć może fakt, że wyniki te są lepsze niż w poprzedniej edycji badania, jak widać jednak wciąż jest sporo do poprawy.

Przeczytaj również: Zielona transformacja wiąże się z dodatkowymi kosztami. Mimo to firmy traktują ją jako szansę dla siebie i Europy

Autor: Samir Malki

Raport z badania Global Entrepreneurship Monitor Polska 2024 został opracowany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości we współpracy z Uniwersytetem Ekonomicznym w Katowicach. Warszawa, 2024.
http://www.parp.gov.pl

Całość raportu można znaleźć tutaj.

Last Updated on 30 kwietnia, 2025 by Samir Malki