Nowe życie starych domów – recepta NCBR

Liczą kilkadziesiąt lat, wykorzystują paliwa stałe i są nieocieplone. Stare budynki mieszkalne to dziś wampiry energetyczne będące źródłem wielu problemów i dla mieszkańców, i dla środowiska. Ale tak nie musi być! Sprawdź, jak ten problem rozwiązuje Narodowe Centrum Badań i Rozwoju poprzez serię innowacyjnych przedsięwzięć wspieranych z Funduszy Europejskich w ramach Programu Inteligentny Rozwój.

Około 70% domów jednorodzinnych (3,8 miliona) w Polsce jest nieefektywnych energetycznie. Żeby budownictwo stało się częścią rozwiązania, a nie problemu, niezbędna jest fala renowacji, polegająca m.in. na termomodernizacji budynków i mieszkań. W trend wyznaczony przez strategię Europejskiego Zielonego Ładu wpisują się prace innowatorów, którzy pod skrzydłami NCBR pokazują, jak to zrobić w sposób przyjazny dla mieszkańców, środowiska i klimatu.

„Problem kompleksowej termomodernizacji powinien objąć w znacznie szerszym zakresie niż do tej pory domy jednorodzinne, a jego realizacja powinna być finansowana w modelu mieszanym z wykorzystaniem funduszy publicznych i prywatnych. Jest to jedna z ważniejszych rekomendacji, płynących z przeprowadzonych analiz w zakresie możliwych scenariuszy transformacji energetycznej w Polsce”. Przytoczony cytat pochodzi z opracowania Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych. Specjalistyczny ośrodek analityczny, działający w ramach Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), przygotował poradnik będący drogowskazem do osiągnięcia przez Polskę neutralności klimatycznej do 2050 roku (zob. https://www.teraz-srodowisko.pl/media/pdf/aktualnosci/11327-Polska-net-zero-2050-podrecznik.pdf). Podobne wnioski płyną też z wielu innych opracowań na temat transformacji energetycznej Polski.

Zmniejszyć zapotrzebowanie…

Choć poprawa efektywności energetycznej jest kluczowa, w drodze do niskoemisyjnych – a najlepiej zeroemisyjnych – domów trzeba zająć się także innymi wyzwaniami. I właśnie taki cel przyświeca Narodowemu Centrum Badań i Rozwoju, które przy wsparciu Funduszy Europejskich w ramach Programu Inteligentny Rozwój realizuje dziewięć innowacyjnych przedsięwzięć badawczych. Jeśli prototypowe rozwiązania sprawdzą się i znajdą masowe zastosowanie w gospodarce, istotne zmiany czekają wiele sektorów, w tym budownictwo.

 „Jednym z naszych ważniejszych przedsięwzięć w kontekście poprawy efektywności energetycznej budynków jest w moim przekonaniu. Wentylacja dla szkół i domów. W jego ramach powstaną zdecentralizowane systemy, które będą montowane w poszczególnych salach lekcyjnych lub mieszkaniach. Systemy te będą stale monitorować temperaturę w pomieszczeniu i dostosowywać ją do potrzeb. Oznacza to, że pozyskiwane ciepło będzie wykorzystywane w optymalny sposób, co znacząco zmniejszy zapotrzebowanie na energię” – mówi dr Remigiusz Kopoczek, p.o. dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. „Dzięki rekuperacji dom będzie potrzebował nawet o 30-60% ciepła mniej niż dotychczas. Im chłodniejszy okres, tym większe przyniesie to oszczędności” – dodaje.

W Polsce zdecydowanie najpopularniejszym sposobem termomodernizacji jest ocieplenie budynku. Ale obłożenie ścian styropianem to zdecydowanie za mało, bo przez ściany „ucieka” tylko część ciepła. Dlatego bardzo ważna jest też wymiana drzwi i okien, dachu oraz właśnie wentylacji, ponieważ jeśli się tego zaniecha, w budynkach zimą wciąż będą otwierane okna lub nawiewniki okienne, co wiąże się z olbrzymią utratą energii. Dopiero wówczas możemy mówić o kompleksowej termomodernizacji.

Warto dodać, że termomodernizacji domu z lat 90. lub wcześniejszych powinien towarzyszyć audyt energetyczny i dostosowanie systemu grzewczego do nowych realiów. Skoro zapotrzebowanie na energię znacząco maleje, posiadanie przeskalowanych instalacji jest bezzasadne. Zwłaszcza że niepotrzebnie generuje dodatkowe koszty.

…i dać alternatywę dla paliw stałych

Z powodu troski nie tylko o rachunki, lecz także o zdrowie ludzi, jakość powietrza i ochronę środowiska, bardzo ważna jest też wymiana samego źródła ciepła. Dziś niemal 90% węgla kamiennego zużywanego przez gospodarstwa domowe w całej Unii Europejskiej jest spalane w Polsce. Codzienne rozpalanie w kotłach zabiera czas, energię i zdrowie. Co więcej, w starszych domach wciąż oprócz węgla spala się też drewno, przez co problem staje się jeszcze większy.

Niestety, przestarzałe piece wciąż znajdują się w około 3 milionach domów. W efekcie niska emisja z gospodarstw domowych, odpowiadająca za mniej więcej połowę zanieczyszczeń powietrza, jest największym źródłem smogu w naszym kraju. Z kolei w przypadku samego rakotwórczego benzo(a)pirenu, którego roczne normy przekraczane są w wielu częściach kraju o kilkaset procent, przydomowe kominy odpowiadają aż za 90% emisji.

Wymiana źródeł ogrzewania na ekologiczne jest najlepszym rozwiązaniem tych problemów. Najlepszym, bo kompleksowym – pozwala wyeliminować nie tylko niską emisję pyłów zawieszonych czy bezno(a)pirenu, ale i emisję gazów cieplarnianych napędzających zmianę klimatu.

Mając to na uwadze, na co warto stawiać? Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, ze wsparciem Funduszy Europejskich, proponuje kilka rozwiązań. To przede wszystkim pompy ciepła, panele fotowoltaiczne oraz magazyny energii, ciepła i chłodu.

 „Zaletą magazynów ciepła i chłodu jest to, że można je zainstalować zarówno w nowych, energooszczędnych budynkach, jak i tych istniejących. Oczywiście mówimy o małych magazynach, które pozwolą magazynować ciepło i chłód krótkookresowo, na przykład w okresie dobowym” – wyjaśnia dr inż. Łukasz Adrian, który w NCBR kieruje projektem „Magazynowanie Ciepła i Chłodu”.

Jeśli właściciel domu będzie chciał zainstalować pompę ciepła, musi liczyć się z tym, że zapotrzebowanie na energię elektryczną wzrośnie nawet o połowę. Mimo to wciąż jest to inwestycja, która długofalowo się opłaca. A im starszy budynek i większe zapotrzebowanie na energię, tym szybszy będzie zwrot z poniesionych nakładów. „Kalkulacja wypada najkorzystniej, gdy ktoś posiada panele fotowoltaiczne, a budynek jest wyposażony w odpowiednią izolację” – zaznacza Maciej Chmieliński z NCBR, kierownik przedsięwzięcia „Magazynowanie energii elektrycznej”.

Warto dodać, że stawianie na magazyny energii stało się bardziej opłacalne od 1 kwietnia br. Nowe przepisy zniosły dotychczasowe upusty, przez co prosumenci nie są już tak bardzo zainteresowani oddawaniem nadwyżki wyprodukowanej energii elektrycznej do sieci.

Walka z ubóstwem energetycznym

Kolejną korzyścią będzie zmniejszenie ubóstwa energetycznego. Według Instytutu Badań Strukturalnych, zmaga się z nim 12,2% mieszkańców Polski, czyli około 1,3 miliona gospodarstw domowych (4,6 miliona osób). W zależności od przyjętych kryteriów, inne ośrodki badawcze odsetek gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym szacują na 9-32%.

Dziś nawet 70% wydatków na energię w Polsce przypada na ogrzewanie pomieszczeń. Zmniejszenie tego zapotrzebowania poprzez głęboką termomodernizację w połączeniu z wymianą źródeł ogrzewania na ekologiczne pozwoli maksymalnie obniżyć rachunki. Jest zatem najlepszym sposobem na walkę z ubóstwem energetycznym.

Budynki przyszłości

Takie podejście do gospodarowania energią wspiera energetykę rozproszoną, która zdaniem wielu ekspertów powinna być głównym kierunkiem rozwoju. Powód? Wykorzystywanie energii najbliżej miejsca jej wyprodukowania jest optymalne i najbardziej efektywne, a do tego zwiększa niezależność gospodarstw domowych i bezpieczeństwo energetyczne. Te ostatnie atuty zyskują na znaczeniu zwłaszcza w ostatnim czasie, naznaczonym agresją Rosji na Ukrainę.

„Kompleksowe myślenie o zapotrzebowaniu na energię w starszym budownictwie może przynieść bardzo wymierne korzyści. W najlepszej sytuacji może wręcz sprawić, że właściciel budynku praktycznie nie będzie ponosił kosztów za energię elektryczną, ciepło i ciepłą wodę. Można powiedzieć, że taki dom będzie produkował w bilansie rocznym więcej energii niż potrzebują jego mieszkańcy. Zdaję sobie sprawę, że nie są to jeszcze rozwiązania, które spotyka się powszechnie. W Narodowym Centrum Badań i Rozwoju uważamy jednak, że tak będzie wyglądała przyszłość. Naszą rolą jest więc pokazać, że innowacje te rzeczywiście sprawdzają się w praktyce, co pomoże zachęcić rynek do tego, by postawił na nie masowo” – podsumowuje Wojciech Racięcki, dyrektor Działu Rozwoju Innowacyjnych Metod Zarządzania Programami w NCBR, który jest odpowiedzialny za wdrażanie innowacyjnej formuły zamówień przedkomercyjnych.

Zaproszenie do udziału w konsultacjach

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju prowadzi 9 inicjatyw wspierających realizację strategii Europejskiego Zielonego Ładu (European Green Deal). W duchu tej transformacji, dzięki zaangażowaniu środków z Funduszy Europejskich w ramach Programu Inteligentny Rozwój, Centrum realizuje przedsięwzięcia: „Ciepłownia Przyszłości, czyli system ciepłowniczy z OZE”, „Elektrociepłownia w lokalnym systemie energetycznym”, „Budownictwo efektywne energetycznie i procesowo”, „Oczyszczalnia przyszłości”, „Innowacyjna biogazownia”, „Magazynowanie energii elektrycznej”, „Magazynowanie Ciepła i Chłodu”, „Wentylacja dla szkół i domów” oraz „Technologie domowej retencji”.

Projekty, nad którymi pracują wykonawcy, to szansa dla Polski na czystsze środowisko, zdrowsze społeczeństwo i nowoczesną, konkurencyjną gospodarkę. A będzie ich jeszcze więcej. Pomogą w tym uruchomione konsultacje rynkowe.

„Począwszy od roku 2018 realizujemy z powodzeniem projekty w formie przedsięwzięć w trybie innowacyjnych zamówień publicznych. Obecnie prowadzimy przedsięwzięcia, których celem jest opracowanie innowacyjnych technologii wspierających realizację założeń Europejskiego Zielonego Ładu. Chcąc podejmować nowe wyzwania, poszukujemy tematów, wyzwań badawczych bądź zagadnień – w szczególności z zakresu Europejskiego Zielonego Ładu, digitalizacji, mikroelektroniki – które będą mogły stanowić przedmiot przedsięwzięć realizowanych w nowej perspektywie Funduszy Europejskich na lata 2021-2027, w metodologii innowacyjnych zamówień publicznych” – mówi dr Remigiusz Kopoczek, p.o. dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.  „Ten dialog z rynkiem jest bardzo ważny, ponieważ pomaga nam racjonalnie, twórczo i ambitnie planować przyszłe inicjatywy, a przedsiębiorcom i naukowcom pozwala od samego początku uczestniczyć w tym procesie. Propozycje tematów już można do nas zgłaszać w ramach prowadzonych konsultacji” – zachęca dyrektor Kopoczek.

Chcesz wiedzieć więcej? Obejrzyj 8 krótkich filmów o przedsięwzięciach NCBR wpisujących się w strategię Green Deal: Zielone technologie? To lubię! – Narodowe Centrum Badań i Rozwoju – Portal Gov.pl (www.gov.pl)

Szczegółowe informacje na temat 9 przedsięwzięć badawczych NCBR znajdziesz TUTAJ.

Jak zgłaszać propozycje tematów badawczych w ramach prowadzonych konsultacji? Szczegółowe informacje znajdują się TUTAJ.

Last Updated on 20 czerwca, 2022 by Valeriia Honcharuk