TRANSAKCJE M&A W SEKTORZE AI

Ekspert: Jakub Pietrasik, radca prawny, szef praktyki IP&TMT kancelarii Wolf Theiss w Polsce

Sztuczna inteligencja (AI) podbija rynki, a branża AI zyskuje na znaczeniu w kontekście transakcji M&A. Spółki tworzące rozwiązania AI lub oparte na systemach AI są przedmiotem ogromnego zainteresowania inwestorów z całego świata. Na co zatem należy zwrócić uwagę planując transakcję dotyczącą spółki zajmującej się sztuczną inteligencją?

Wymogi regulacyjne

Jedną z pierwszych kwestii weryfikowanych przez inwestora wchodzącego do spółki działającej w sektorze regulowanym, jest kwestia zgodności targetu z regulacjami. Do niedawna sektor AI nie podlegał szczegółowym wymogom prawnym, lecz od momentu uchwalenia unijnego Aktu ws. Sztucznej Inteligencji (AI Act) zgodność regulacyjna jest kluczowym elementem wpływającym na wartość biznesu w tej branży.

AI Act kategoryzuje systemy AI w zależności od poziomu ryzyka, jakie prezentują dla osoby poddanej działaniu systemu. Wyróżnia on:

• systemy zakazane, tj. zbyt groźne dla użytkowników i prezentujące ryzyko nieakceptowalne z perspektywy ochrony podstawowych praw i wolności jednostki (np. systemy stosujące techniki podprogowe lub manipulacyjne, systemy wykorzystujące scoring społeczny, systemy rozpoznawania emocji, systemy kategoryzacji biometrycznej);
• systemy wysokiego ryzyka, tj. takie, które prezentują ryzyko istotne, ale – przy spełnieniu określonych wymogów – akceptowalne (np. wyroby medyczne oparte na AI, systemy z obszaru edukacji lub HR, systemy przeznaczone do oceny zdolności kredytowej);
• systemy i modele AI ogólnego przeznaczenia, mające wiele różnych zastosowań i wykorzystywane jako samodzielny produkt lub komponent w innych produktach lub aplikacjach niższego szczebla.

AI Act wprowadza różne kategorie podmiotów wykorzystujących systemy AI, w tym przede wszystkim dostawców (tj. podmioty budujące i komercjalizujące systemy AI) oraz podmioty stosujące systemy (tj. wykorzystujące w swojej działalności systemy AI dostarczane przez podmioty zewnętrzne).

W zależności od rodzaju systemu i kategorii podmiotu, który z niego korzysta, AI Act wprowadza szczegółowe wymogi i obowiązki – które są najbardziej rozbudowane dla dostawców i systemów jako takich, oraz mniejsze (ale wciąż bardzo istotne) dla podmiotów jedynie stosujących „zewnętrzne” systemy AI. Zakres wymogów regulacyjnych może być różny, niemniej w każdym przypadku będzie on doniosły prawnie – kary za nieprzestrzeganie AI Act w skrajnych przypadkach mogą dochodzić nawet 35 mln euro lub 7% rocznego światowego obrotu. Odpowiednie zrozumienie systemu pod kątem technologicznym i prawnym jest więc niezbędne dla inwestora i stanowi punkt wyjścia przy analizie danej transakcji.

Własność intelektualna

Obok kwestii stricte regulacyjnych, kluczową rolę odgrywają prawa własności intelektualnej (prawa IP). W pierwszej kolejności należy zweryfikować czy target posiada prawa do systemu jako takiego. Konieczne jest więc odpowiednie zweryfikowanie targetu na poziomie umów i tego, czy spełniają one specyficzne wymogi warunkujące pełne i skuteczne nabycie praw autorskich. Z drugiej strony, posiadanie praw do systemu AI może polegać również na zabezpieczeniu odpowiednich licencji na korzystanie z systemów dostarczanych przez podmioty trzecie – co będzie kluczowe dla spółek stosujących w swoich rozwiązaniach systemy zewnętrzne.

Prawa IP są ważne w kontekście praw do materiałów służących do trenowania modeli będących podstawą działania systemu AI. W zależności od rodzaju narzędzia AI, konieczna może być np. weryfikacja uprawnienia do korzystania z danych pozyskiwanych ze źródeł publicznie dostępnych i stanowiących materiał do nauki systemu, zwłaszcza w kontekście obecnych sporów sądowych oraz wątpliwości prawnych i faktycznych związanych z możliwością nieograniczonego pozyskiwania i zwielokrotniania takich materiałów.

I na koniec, prawa IP należy analizować również na poziomie treści wprowadzanych do systemu i treści generowanych przez system AI. W zależności od rodzaju biznesu, może mieć to kluczowe znaczenie – np. w agencji marketingowej, gdzie pełnia praw do sprzedawanych klientom materiałów jest istotna dla biznesu. Przykładem mogą być też spółki technologiczne, dla których ochrona praw własności przemysłowej lub chociażby unikalnego know-how jest często najważniejszym assetem. Wprowadzenie wysoce poufnych materiałów lub opisów rozwiązań technologicznych do narzędzi AI może pozbawiać ich waloru nowości i wiązać się z niekontrolowanym rozpowszechnieniem informacji wrażliwych, a w efekcie negatywnie wpływać na wartość technologii wytwarzanej przez spółkę oraz na wycenę i warunki transakcji.

Dane osobowe

Sekcja „dane osobowe” to kolejny niezbędny zakres w badaniu prawnym targetu z branży technologicznej, zwłaszcza gdy dane rozwiązanie AI samo w sobie przetwarza dane osobowe.

Należy pamiętać, że uregulowanie systemów sztucznej inteligencji w AI Act nie zwalnia ze stosowania wymogów wynikających z RODO. Każdorazowo konieczne jest spełnienie wymogów związanych z danymi osobowymi, w tym np. przetwarzanie danych osobowych wyłącznie w oparciu o ważną i skuteczną podstawę prawną, spełnienie obowiązków informacyjnych wobec osób fizycznych czy przestrzeganie maksymalnych okresów przetwarzania danych.

Dochowanie powyższych wymogów może być problematyczne, zarówno na etapie trenowania modeli i systemów AI, jak również ich stosowania w praktyce. W zależności od rodzaju targetu, problematyka danych osobowych może istotnie wpłynąć na warunki transakcji.

Due diligence i dokumentacja transakcyjna

Transakcja na targecie AI wymaga specyficznego podejścia nie tylko na poziomie prawa spółek, ale również na poziomie szeroko rozumianego prawa IP i nowych technologii. Specyfika tego typu transakcji wymaga chociażby zadania odpowiednich pytań na etapie procesu due diligence oraz skoordynowania badania prawnego z badaniem technologicznym, jak również zweryfikowania odpowiedzi z perspektywy regulacyjno-prawnej i czysto praktycznej/technologicznej. Istotną rolę odgrywa tutaj wewnętrzna organizacja targetu pod kątem tworzenia lub używania narzędzi AI – weryfikacji wymagają nowe obszary działalności targetu, dotyczące np. wewnętrznych procedur związanych z AI, czy też umów licencyjnych z podmiotami zewnętrznymi.

Co istotne, w badaniach prawnych targetów AI kluczową rolę odgrywa samo zrozumienie z jakiego rodzaju systemem mamy do czynienia oraz jaką rolę pełni dany podmiot z perspektywy wymogów regulacyjnych. Rola ta może być przy tym różna, w zależności od konkretnego rozwiązania AI, a samych rozwiązań w targecie może być wiele, zaczynając od głównego produktu AI, będącego istotą jego biznesu, a kończąc na systemach pobocznych.

Wszystkie wymienione powyżej zagadnienia wpływają oczywiście na zakres dokumentacji transakcyjnej, zwłaszcza w kontekście ryzyk, jakie należy zaadresować i zabezpieczyć na poziomie umowy sprzedaży. To z kolei wprost przekłada się na wartość transakcji.

Nowe podejście

Aby transakcja na podmiocie działającym w branży AI zakończyła się sukcesem, standardowe metody stosowane w transakcjach technologicznych wymagają odpowiedniego dostosowania, a czasem nawet zrewidowania. Należy też pamiętać, że branża AI jest regulowana od strony technologicznej, a nie konkretnego segmentu rynku – wymogi prawne i specyfika regulacyjna dotycząca AI zależą bowiem od faktycznego stosowania danego produktu lub narzędzia AI, co może mieć miejsce zarówno w tradycyjnie regulowanej branży finansowej lub ubezpieczeniowej, jak też w działalności pozornie nieregulowanej, jak np. działalność HR.

Last Updated on 10 stycznia, 2025 by Anastazja Lach