Cyfrowy dobrostan – zaczyna się w domu
Gdy korzystanie z internetu i urządzeń cyfrowych jest po prostu niezbędne, trudno odróżnić moment, w którym człowiek spędza zbyt dużo czasu w sieci i staje się to dla niego szkodliwe od czasu, gdy zachowuje zdrową dla siebie i otoczenia normę. To wyzwanie dla dorosłego człowieka. Co zatem powiedzieć o najmłodszych – dzieciach i młodzieży, którzy telefon mają w dłoni często już od kołyski?
Dzieci uczą się od dorosłych
Dziecko od pierwszych dni życia naśladuje swoich najbliższych. Następnie rozszerza środowisko o kolejne osoby – inne dzieci, opiekunów, nauczycielki i nauczycieli. Obserwacja i współuczestniczenie we wspólnych działaniach – zatem nauka przez doświadczenie – przekładają się na jego przyszłe nawyki i przyzwyczajenia. Prosty przykład – jeśli każdy płacz dziecka skończy się tym, że rodzic daje mu telefon z grą czy bajką, dziecko nauczy się, że w ten sposób najszybciej i najskuteczniej może odreagować stres. Dlatego to my – dorośli – mamy największy wpływ na to, czy i z jakim skutkiem zbudujemy świadomość młodych ludzi wokół technologii i cyfrowego dobrostanu.
Możemy być zagubieni
Dorosły człowiek ma prawo być niepewny co do tego, jakie wsparcie w nauce dziecku pomaga. Przecież refleksja wokół dobrostanu – również cyfrowego – ma krótką historię, a wielowymiarowe dyskusje na ten temat zaczęły mnożyć się w czasie pandemii – zwłaszcza przez wzgląd na edukację i pracę zdalną. Przeprowadzone w tym czasie badania wskazały: 66% uczniów przyznało, iż często lub bardzo często korzysta z narzędzi ekranowych tuż przed pójściem spać, a połowa z nich (50%) stwierdziła, że czuje się przeładowana informacjami”. O problemach ze snem w związku z nadużywaniem internetu mówili zarówno nauczyciele, jak i młodzież[1]. A to tylko jeden z obszarów cyfrowego dobrostanu, który został zbadany i opisany. Pokazuje natomiast skalę zjawiska – i jego uniwersalność, bo zagubienie w cyfrowym nadmiarze dotyczyć może absolutnie każdego.
Bez popadania w skrajności
Działania na rzecz dobrostanu cyfrowego mają na celu poznanie wpływu różnych aspektów nowoczesnych technologii na życie człowieka oraz szukanie balansu w korzystaniu z nich. Balansu, który odsuwa od nadmiernego entuzjazmu wobec każdej nowinki cyfrowej, łagodzi obawy, a nawet lęki przed negatywnymi skutkami korzystania z nowoczesnych narzędzi. Balansu, gdzie człowiek – dorosły i dziecko – może bezpiecznie załatwiać codzienne sprawy, uczyć się, rozwijać, dobrze bawić, ale też gdzie znajdzie przestrzeń na inne zajęcia, korzystne dla zdrowia fizycznego, psychicznego i relacji międzyludzkich. Dlatego szczególnie istotne są sprawdzone źródła wiedzy i inicjatyw organizowane na rzecz rozwijania kompetencji cyfrowych.
Dobrostanem cyfrowym, higieną cyfrową i kształtowaniem pozytywnych nawyków cyfrowych w swoich działaniach edukacyjnych zajmuje się Stowarzyszenie Cyfrowy Dialog. To dziś konieczność, aby tego typu tematy pojawiały się zawsze wtedy, gdy uczymy o korzystaniu z internetu, pokazujemy różnego rodzaju narzędzia cyfrowe, programy, aplikacje, czy też gdy prowadzimy warsztaty z cyberbezpieczeństwa. W szkołach coraz częściej dostrzega się potrzebę rozmowy z uczniami nie tylko o zagrożeniach, na które dzieci i młodzież mogą natknąć się w sieci, ale także o tym, jak to zrobić, aby obecność w sieci, kontakt z urządzeniami cyfrowymi sprzyjały codziennemu funkcjonowaniu, a nie stawały się czynnikami niesprzyjającymi rozwojowi.
Z wyzwaniami związanymi z wszechobecnym już światem cyfrowym mierzą się tak samo dorośli, jak i dzieci. Nauczycielom i rodzicom często brakuje kompetencji, wiedzy i doświadczenia, aby wesprzeć dzieci i młodzież zmagających się z nadmiernym korzystaniem z urządzeń cyfrowych i internetu. Dzieci i młodzież z kolei sygnalizują, że nie mają w dorosłych źródła oparcia, a często i zrozumienia ich potrzeb i trudności związanych z obecnością w sieci. Eksperci i ekspertki Cyfrowego Dialogu na co dzień prowadzą szkolenia wspierające głównie nauczycieli i nauczycielki w budowaniu porozumienia międzypokoleniowego. Często są to warsztaty, podczas których grupa wspólnie wypracowuje dobre praktyki, których wciąż jest za mało i za mało są rozpowszechnione.
“Rozwijanie kompetencji cyfrowych dzieci i młodzieży jest kluczowe dla ich obecnego i przyszłego dobrostanu we wszystkich aspektach życia. Uczymy – angażując w to dorosłych – rodziców, nauczycieli i nauczycielki, edukatorów i edukatorki – uważności, otwartości na zmianę, celowego wykorzystania technologii” – wyjaśnia Karolina Żelazowska-Byczkowska, dyrektorka Niepublicznego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli Cyfrowy Dialog, autorka licznych publikacji materiałów edukacyjnych, w tym między innymi poradnika dla rodziców Rodzinny przewodnik po cyfrowym świecie, który powstał w ramach Samsung CyfrOFFy kONtakt.
„Jako firma technologiczna wspieramy edukację użytkowników smartfonów w zakresie bezpiecznego i zdrowego korzystania z nowych technologii. Podpowiadamy dorosłym jak zadbać o swój cyfrowy dobrostan korzystając z funkcjonalności o tej samej nazwie w smartfonach Samsung i zachęcając do korzystania z materiałów CyfrOFFego kONtaktu. Dzieci uczą się przez modelowanie, naśladując zachowania i nawyki rodziców, czy opiekunów, dlatego tak ważne jest zadbanie o cyfrową higienę nas samych. Jak to zrobić? Nie mamy gotowej recepty, ale podsuwamy narzędzia i propozycje, które mogą pomóc” – mówi Magdalena Olborska, ESG Manager w Samsung Electronics Polska.
Poradnik skierowany jest przede wszystkim do rodziców dzieci z edukacji przedszkolnej i choć wydawałoby się, że to jeszcze nie jest ten wiek, żeby dotykać wyzwań związanych ze światem cyfrowym, to chyba nikt dziś nie ma wątpliwości, że wiek cyfrowej inicjacji obniża się i coraz młodsze dzieci deklarują posiadanie własnych urządzeń cyfrowych. Mówią o tym też badania przeprowadzone pod kierownictem dr Magdaleny Rowickiej „Brzdąc w sieci”.[2] W zakresie edukacji cyfrowej najmłodszych trenerzy i trenerki na co dzień związani ze Stowarzyszeniem Cyfrowy Dialog współpracują z firmą Samsung.
Od czego zacząć?
Szczególnie godnym uwagi jest projekt CyfrOFFy kONtakt, którego firma Samsung jest właścicielem. To platforma dla rodziców, na której znajdują się aktualne artykuły, poradniki i inne wartościowe materiały gromadzące dobre praktyki i wskazówki w zakresie aktywności online i offline warte do przeprowadzenia w domu. To konkretne pomysły na zabawy czy tematy rozmów – idealne do poruszenia nawet podczas śniadania czy spaceru z dzieckiem. Proste, osiągalne bez dużego nakładu czasu czy przygotowań, ale wartościowe i efektywne.
“Zapraszamy wszystkich rodziców do uczestnictwa w inicjatywach, które pozwalają lepiej zrozumieć wpływ technologii na nasz dobrostan. Dzięki temu człowiek, najpierw jako dziecko, później jako dorosły, będzie mógł się rozwijać z pomocą tego, co oferuje mu świat cyfrowy, ale też współtworzyć ten świat jako bezpieczne i twórcze środowisko dla nas wszystkich” – dodaje Karolina Żelazowska-Byczkowska.
[1]Edukacja zdalna w czasie pandemii COVID-19 w Polsce – mapa głównych szans i zagrożeń, Jacek Pyżalski i Natalia Walter, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, maj–czerwiec 2021, dost. online: https://operon.pl/Edukacja_zdalna_w_czasie_pandemii_COVID-19.pdf [23.05.2023 r.].
[2] https://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/siecioholizm/poradnik-rodzica-siecioholizm/korzystanie-z-urzadzen-mobilnych-przez-dzieci-w-wieku-0-6-lat-wyniki-badan/
Last Updated on 30 maja, 2023 by Janusz Gil