Czy AI pisze lepsze raporty niż eksperci? Przełomowa publikacja PARP i USWPS pokazuje, jak sztuczna inteligencja zmienia reguły gry
Czy wyobrażasz sobie, że raport przygotowany przez sztuczną inteligencję może zostać
oceniony wyżej niż ten stworzony przez doświadczonych ekspertów? Najnowsza publikacja
Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) i Uniwersytetu SWPS pt. „Generatywna
AI w badaniach. Praktyczne zastosowania w ewaluacji polityk publicznych” udowadnia, że
to już rzeczywistość. Po raz pierwszy w Polsce przeanalizowano, jak generatywna AI radzi
sobie w zadaniach analitycznych i badawczych w sektorze publicznym. Wyniki naprawdę
zaskakują!
PARP i Uniwersytet SWPS oddają w ręce czytelników praktyczny przewodnik po świecie
generatywnej AI, który nie tylko wyjaśnia potencjał tej technologii, lecz przede wszystkim
pokazuje, jak wykorzystać ją w codziennej pracy instytucji publicznych. Publikacja pełna jest
konkretnych narzędzi, praktycznych wskazówek i obrazowych przykładów. Największe
emocje budzi opis eksperymentu, w którym dokumenty stworzone przez AI zostały ocenione
przez odbiorców jako bardziej wartościowe niż opracowania eksperckie. To odpowiedź na
rosnące zapotrzebowanie na skuteczne, nowoczesne rozwiązania dla administracji, która
każdego dnia mierzy się z wyzwaniami analitycznymi, diagnostycznymi i komunikacyjnymi.
Przełomowy eksperyment, który zaskoczył środowisko badawcze
Jednym z intrygujących punktów opracowania jest eksperyment, który rzuca nowe światło
na możliwości generatywnej sztucznej inteligencji. Jednostka Ewaluacyjna PARP wspólnie z
Krajową Jednostką Ewaluacji postanowiła sprawdzić, czy AI potrafi stworzyć dokumenty
analityczne dorównujące, a nawet przewyższające jakością prace zespołu ekspertów. Na
potrzeby badania przygotowano dwie wersje tego samego opracowania: jedną stworzoną
tradycyjnie przez ludzi, drugą – wygenerowaną przez AI na podstawie kilku prostych pytań.
Oba dokumenty trafiły do oceny uczestników konferencji i członków zespołu sterującego,
którzy nie wiedzieli, kto jest autorem tekstu. Oceniali je według jasnych kryteriów
merytorycznych i redakcyjnych.
Wynik? Zaskoczenie nawet wśród największych sceptyków nowych technologii. W każdej
kategorii wyżej oceniono dokument przygotowany przez AI – średnia ocen wyniosła 4,3–4,4
w pięciopunktowej skali, podczas gdy opracowanie eksperckie uzyskało noty w przedziale
3,8–4,1. Recenzenci podkreślali spójność, przejrzystość i kompletność wersji AI.
To właśnie ten eksperyment stał się impulsem do powstania publikacji i rozpoczęcia szerokiej
dyskusji o tym, jaką rolę w świecie analiz i ewaluacji programów może odgrywać sztuczna
inteligencja – i jak zmienia się miejsce człowieka w procesie tworzenia wysokiej jakości
polityk opartych na dowodach pochodzących z badań.
Nasz eksperyment sprzed kilku miesięcy, wywołał wiele reakcji i inspirujących komentarzy,
czym zachęcił nas do pójścia o krok dalej. Udało się zgromadzić zespół wybitnych ekspertów –
innowatorów i entuzjastów (choć niebezkrytycznych) nowej technologii gen AI, będących
jednocześnie świetnymi fachowcami w dziedzinie badań, analiz i komunikacji. Autorzy
dostarczają wartościowych wskazówek dla producentów wiedzy i twórców szeroko
rozumianego contentu, jak można pracować w nowej rzeczywistości wykorzystując potencjał
AI, nie zaklinając rzeczywistości jak gdyby nigdy nic. Jednocześnie nasza książka to
zaproszenie, które kierujemy do Czytelników – zaproszenie do eksperymentowania z nowymi
narzędziami gen AI, do rozwijania dobrych praktyk, które prezentujemy, a przede wszystkim
do dyskusji nad możliwościami i wyzwaniami pracy w nowym modelu „co-intelligence” –
podkreśla Jacek Pokorski, zastępca dyrektora Departamentu Analiz i Strategii PARP,
współautor i współredaktor publikacji.
Książka odpowiada na pytanie: Jak możemy konstruktywnie współpracować z AI?
Pokazujemy, od czego zacząć, na co zwrócić uwagę, z jakimi elementami eksperymentować.
To coś więcej niż zbiór przykładów. W książce wyjaśniamy mechanizmy i pokazujemy
strategie współpracy z AI – czyli kwestie, które będą aktualne niezależnie od wersji modelu,
z którym pracujemy. Nazwaliśmy to architekturą współpracy z gen AI. Nasza architektura
współpracy z gen AI to cztery rodzaje wyborów, które mogą kształtować użytkownicy: rola i
zadania dla AI, wybór technologii/platformy, sposoby interakcji z gen AI, dobór zasobów
informacyjnych, na których AI pracuje. Tak więc nasza publikacja to poradnik pracy, a raczej
współpracy z gen AI – dodaje dr hab. Karol Olejniczak, kierownik Centrum Projektowania i
Ewaluacji Polityk Publicznych Uniwersytetu SWPS.
AI w praktyce: nowe możliwości dla ewaluacji programów i polityk
Publikacja PARP i Uniwersytetu SWPS pokazuje, że generatywna sztuczna inteligencja może
wspierać jednostki analityczno-badawcze na każdym etapie ich pracy. AI pomaga już na
samym początku – przy identyfikacji potrzeb wiedzy czy planowaniu badań – a także w
trakcie realizacji projektów, analizie danych i przygotowywaniu raportów. Sztuczna
inteligencja usprawnia zarówno analizy jakościowe, jak i ilościowe, automatyzuje przeglądy
źródeł, wspiera kodowanie danych oraz ułatwia syntezę i interpretację wyników.
W publikacji podkreślono rosnącą rolę AI w komunikacji dowodów naukowo-badawczych
pochodzących z procesów ewaluacyjnych – dzięki zastosowaniu odpowiednich technologii,
możliwe staje się dopasowanie formy i treści raportów do różnych grup odbiorców, co
zwiększa użyteczność wyników badań. Wszystkie te zastosowania zilustrowano przykładami z
pracy instytucji publicznych, pokazując, jak AI realnie skraca czas realizacji zadań, zwiększa
efektywność i poprawia jakość analiz. Autorzy zaznaczają przy tym, że skuteczne wdrożenie
AI w ewaluacji polityk publicznych to nie tylko kwestia technologii, ale także rozwijania
nowych kompetencji i redefinicji roli człowieka w procesach badawczych.
Polska AI szyta na miarę
Sztuczna inteligencja rozwijana w Polsce coraz śmielej wchodzi do sektora publicznego.
Modele językowe takie jak Bielik i PLLuM to fundamenty budowanego właśnie lokalnego
ekosystemu AI, który odpowiadać ma na konkretne potrzeby administracji – od języka
urzędowego, przez analizy prawnicze, po automatyzację dokumentów. Oba modele powstały
z myślą o specyfice języka polskiego, której nie uwzględniają globalne, anglojęzyczne
systemy.
Twórcy publikacji podkreślają, że kluczem do efektywnego wykorzystania gen AI w
administracji nie jest zastąpienie człowieka, ale połączenie technologii i ekspertyzy. Sztuczna
inteligencja powinna służyć jako partner – automatyzować rutynowe zadania, przyspieszać
przetwarzanie informacji i pomagać w przygotowywaniu wstępnych wersji raportów, które
następnie trafiają w ręce specjalistów, aby sformułowali wnioski. Równocześnie eksperci
zwracają uwagę na potrzebę rozwoju nowych kompetencji wśród pracowników administracji
oraz tworzenia jasnych zasad i standardów etycznych dla odpowiedzialnego wdrażania tej
technologii.
Wyzwania w sferze odpowiedzialności i bezpieczeństwa w dobie cyfrowej transformacji
Choć generatywna AI otwiera nowe możliwości w sektorze publicznym, jej wdrażanie wiąże
się z istotnymi wyzwaniami. Autorzy książki podkreślają, że kluczowe znaczenie mają kwestie
bezpieczeństwa i transparentności procesu generowania treści. Sztuczna inteligencja musi
być wykorzystywana w sposób odpowiedzialny – z zachowaniem jasnych standardów
etycznych i prawnych, które minimalizują ryzyko błędów i nadużyć. W praktyce oznacza to
konieczność opracowania wewnętrznych procedur, kodeksów postępowania oraz systemów
„drugiego spojrzenia”, które zapewnią kontrolę człowieka nad kluczowymi procesami i
pozwolą na bieżąco weryfikować efekty działania AI. Istotnym wyzwaniem pozostaje także
rozwój kompetencji cyfrowych pracowników administracji oraz budowanie zaufania
społecznego do nowych technologii, co wymaga ciągłego dialogu, edukacji i przejrzystości we
wdrażaniu rozwiązań generatywnej AI.
Odpowiedzialne podejście do wdrażania AI to nie tylko warunek skutecznej cyfrowej
transformacji sektora publicznego, lecz także szansa na budowanie niezależnego, krajowego
zaplecza technologicznego i wzmacnianie zaufania obywateli do nowoczesnej administracji.
Przeczytaj także:
Ruszyły konsultacje europejskiej strategii wdrażania sztucznej inteligencji
Źródło informacji: parp.gov.pl
Last Updated on 25 kwietnia, 2025 by Samir Malki