Rola i znaczenie spedytora w handlu międzynarodowym

Handel zagraniczny (lub, jak kto woli, międzynarodowy) jest prawie tak stary jak ludzkość. Już w czasach antycznych ludzie wymieniali pomiędzy sobą różne towary nabywając te, których potrzebowali a zbywając te, których potrzebowali inni.

Postępujący rozwój specjalizacji pracy i produkcji napędzał te wymianę. Oczywiście aż do czasów nowożytnych nikt nie mówił o handlu zagranicznym czy międzynarodowym, z tej prostej przyczyny, że nie było ani granic, ani narodów, oczywiście we współczesnym rozumieniu tych słów. Narody, a w ślad za nimi i granice między państwami narodowymi, powstały relatywnie niedawno. Tym niemniej istota handlu pozostała taka sama – wymiana towaru za towar lub za pieniądze. Istotę i warunki rozwoju handlu wyjaśnili Adam Smith i David Ricardo i trudno coś nowego do ich wyjaśnień i teorii dodać.

Podobnie, od stosunkowo niedawna w handlu międzynarodowym mamy do czynienia ze spedytorem.

Kim jest spedytor?

Spedytor jest przedsiębiorcą, zawodowo trudniącym się organizacja transportu na zlecenie właściciela towaru, który ma być przewieziony od dostawcy do odbiorcy. W handlu międzynarodowym dostawcą jest eksporter, odbiorcą importer. Obaj mogą zlecić spedytorowi organizację transportu sprzedanego lub zakupionego przez siebie towaru – w zależności od warunków transakcji kupna/sprzedaży. Po otrzymaniu takiego zlecenia, spedytor wyszukuje odpowiednego przewoźnika i – będąc cały czas w kontakcie ze zleceniodawcą i przewoźnikiem – „zgrywa” wszystkie niezbędne czynności i przygotowuje niezbędne dokumenty, biorąc na siebie odpowiedzialność za wybór właściwego przewoźnika.

Pierwszy spedytor na obecnych ziemiach polskich pojawił się w roku 1858 w Poznaniu i nazywał się Carl Hartwig. Trudnił się spedycją lądową, a konkretnie drogową, posiadając również pewną liczbę wozów konnych do przewozu towarów.

Rzecz ciekawa, że nazwisko Hartwig przetrwało aż do czasów po II Wojnie i pojawiło się w nazwie państwowych firm spedycji międzynarodowej funkcjonujących pod nazwa C. Hartwig w czasach socjalistycznych w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie (spedycja morska), Katowicach (spedycja lądowa) i Warszawie (spedycja lądowa i lotnicza).

Po przemianach polityczno-gospodarczych w naszym kraju i zniesieniu państwowego monopolu handlu zagranicznego pojawiły się w Polsce setki prywatnych firm spedycyjnych o kapitale tak polskim jak i zagranicznym. Zmieniała się też – a właściwie rozszerzała – działalność większości z nich. Do prostej organizacji przewozu dochodziły stopniowo usługi dodatkowe – organizacja odpraw celnych; magazynowanie towarów w magazynach zwykłych, celnych i składach celnych; usługi zwiększające wartość towaru jak np. przygotowywanie zestawów promocyjnych lub etykietowanie; dystrybucja do finalnych odbiorców. Wiele firm rozszerzyło tez pole działania z jednego rodzaju spedycji (np. morskiej) i zaczęło oferować klientom usługi spedycyjne w kilku rodzajach transportu. Takie firmy oferujące szerokie spectrum usług nazywa się obecnie firmami logistycznymi. Nazwa nie zmienia faktu, że wciąż zajmują się one ORGANIZACJĄ transportu i rozmaitych innych usług towarzyszących przebiegowi przemieszczania towarów (a także surowców i półproduktów), w tym i w rozwijającym się dynamicznie, szczególne w obecnym specyficznym czasie, handlu e-commerce.

Czym się różni spedytor od przewoźnika?

Sądzę, że z powyższych wywodów wynika dosyć jasno odpowiedz na powyższe pytanie. Tym niemniej, dla formalności warto postawić kropkę nad i. Spedytor zajmuje się ORGANIZACJĄ procesu transportu na zlecenie kupującego lub sprzedającego. Przewoźnik wykonuje transport, a więc fizycznie przewozi towar na własnym lub podnajętym środku transportu z punktu A do punktu B. Czy to oznacza, że spedytor nie może samodzielnie wykonywać transportu? Może i często to robi, ale wówczas, z punktu widzenia prawa, wchodzi w prawa i obowiązki przewoźnika. Do tej pory mówiliśmy o tym, co wynika z definicji zawodu i funkcji spedytora. Czas omówić to co nie wynika bezpośrednio z definicji, ale co stanowi istotę działania spedytora i co powinno decydować o tym, że warto korzystać z jego usług. Otóż spedytor reprezentuje zleceniodawcę wobec przewoźnika. Reprezentuje, to znaczy chroni interes zleceniodawcy wobec przewoźnika i/lub wszystkich osób przewoźnika reprezentujących.

Co to oznacza w praktyce?

Oznacza to np., że spedytor dba o to, aby towar należący do jego zleceniodawcy był przewożony z należytą starannością, w odpowiednim, uzgodnionym wcześniej czasie, na odpowiednim środku transportu i we właściwych warunkach. Pilnuje, aby przewoźnik należycie wywiązywał się ze swoich obowiązków. Negocjuje z przewoźnikiem cenę i warunki transportu. W sytuacjach spornych prowadzi z przewoźnikiem w imieniu swego klienta rozmowy mając na celu ochronę interesu swego klienta. Stara się nie dopuścić, aby różne czynniki zewnętrzne nie wpłynęły negatywnie na koszt i warunki przewozu. Ogólnie mówiąc – pilnuje, a by interes przewoźnika nie brał góry nad interesem właściciela towaru.

Poza ochroną interesów swego klienta (co, przyznajmy, mocno wykracza poza wynikającą bezpośrednio z definicji organizację transportu), drugim, niezwykle ważnym elementem działalności spedytora jest poradnictwo. Spedytor winien udzielać swemu klientowi porad w zakresie niemal każdej sprawy dotyczącej transportu. I tak np., obowiązkiem spedytora jest doradzenie jaką klauzulę INCOTERMS wybrać. To prawda, że obecnie wybór ten jest dokonywany zwyczajowo w drodze umowy między kupującym a sprzedającym, zależnie od rodzaju transportu. Tym niemniej, spedytor winien doradzić klientowi, znając warunki rynku transportowego, czy np. w danej relacji transportowej lepiej jest wybrać klauzule FOB czy CIF i dlaczego. Znajomość rynku transportowego jest dla spedytora zarówno koniecznością jak i codziennością – przecież na nim codziennie pracuje – ale dla zleceniodawcy już niekoniecznie. On orientuje się dobrze na rynku towarowym, a nie transportowym.

Idąc dalej, obowiązkiem spedytora jest doradztwo w zakresie kwestii celnych aż po fizyczne dokonanie odprawy celnej, czyli zgłoszenie towaru do odprawy. Spedytorzy wykonują te czynności poprzez swoich agentów celnych.

Wspomnieliśmy wyżej, że współcześnie wiele firm spedycyjno-logistycznych posiada własne magazyny (w tym również magazyny celne i składy celne). Prowadzenie magazynu (czyli tzw. składowanie) różnych towarów stało się specjalizacją niektórych firm logistycznych. Różne towary wymagają przecież różnych warunków składowania magazynie wykonuje się dodatkowo wiele czynności zwiększających wartość towarów. Na przykład, firmy logistyczne specjalizujące się w obsłudze artykułów tekstylnych oferują prasowanie, przyszywanie guzików, metek, etykiet oraz transport do końcowych odbiorców (np. sklepów) w sposób zabezpieczający przed zabrudzeniem, pomięciem i uszkodzeniem.

Transport towarów z magazynów do ostatecznych odbiorców (czyli tzw. dystrybucja) jest nieodłączną częścią usługi magazynowania i jest oferowany przez wszystkie firmy logistyczne.

Jak wyżej napisaliśmy, współczesna firma logistyczna potrafi równie dobrze obsłużyć klientów handlu tradycyjnego i klientów e-commerce.

Dlaczego wiec warto korzystać z usług spedytora?

Zreasumujmy:

• spedytor dzięki swojej dogłębnej znajomości rynków transportowych na których codziennie pracuje jest w stanie doradzić wybór trasy przewozu, przewoźnika, warunków transportu oraz – co de facto najważniejsze, a o czym się zapomina – umie doradzić w sprawie wybory klauzuli INCOTERMS.
• spedytor dzięki temu, że dysponuje towarami wielu załadowców może wynegocjować z przewoźnikiem lepszą cenę przewozu (stawkę) i lepsze inne warunki transportu niż jest w stanie to zrobić pojedynczy załadowca
• spedytor wykona odprawę celną, zmagazynuje towar, wykona inne czynności towarzyszące a na koniec dostarczy towar do ostatecznego odbiorcy
• spedytor zadba o to, aby interesy właściciela towaru były odpowiednio zabezpieczone i aby były zawsze ważniejsze niż krótkoterminowe czy długoterminowe interesy przewoźnika, a w razie sporu będzie reprezentować swego klienta wobec przewoźnika. Nie ma bowiem dla spedytora sprawy ważniejszej niż interes towaru i jego właściciela.

Zastanówmy się więc dwa razy zanim ulegniemy namowom i sugestiom, że spedytor jest niepotrzebny.

Autor:

Rada Polskiej Izby Spedycji I Logistyki

Last Updated on 28 stycznia, 2022 by Anastazja Lach