Sama technologia nie wystarczy. Wywiad z Martinem Pauli, Globalnym Liderem Usług Gospodarki Obiegu Zamkniętego, Arup

Czy globalne strategie klimatyczne, takie jak porozumienie paryskie i ostatnie decyzje na szczycie COP, są wystarczające, aby utrzymać nas w granicach bezpiecznych dla środowiska? Jeśli nie, to jakie natychmiastowe działania powinny podjąć rządy i przedsiębiorstwa?

Martin Pauli: Pomimo ustanowienia międzynarodowych ram, takich jak porozumienie paryskie i ustalenia ostatnich konferencji COP, obecne postępy sugerują, że nie jesteśmy na dobrej drodze do utrzymania się w bezpiecznych granicach środowiskowych. W szczególności branża budowlana pozostaje w tyle w swoich wysiłkach na rzecz dekarbonizacji, przywrócenia różnorodności biologicznej i poszanowania szeroko pojętych limitów planetarnych.

Ta stagnacja wskazuje, że istniejące instrumenty polityczne nie napędzają niezbędnej transformacji w wymaganym tempie. W rezultacie czas na osiągnięcie celów środowiskowych wyznaczonych do 2050 r. jest coraz krótszy. Rośnie presja na szybką ewolucję sektora budowlanego, co może prowadzić do bardziej rygorystycznych interwencji politycznych, towarzyszących zwiększonym inwestycjom zarówno ze strony podmiotów publicznych, jak i prywatnych.

Zachęcające jest to, że inicjatywy takie jak Clean Industrial Deal, ogłoszony w lutym, sygnalizują przesunięcie uwagi sektora publicznego w kierunku dekarbonizacji. Takie działania zwiększają konkurencyjność i pomagają zmniejszyć ryzyko dla europejskich łańcuchów dostaw.

Aby utrzymać obrany kurs, niezbędne jest spójne i ujednolicone podejście, zarówno na poziomie europejskim, jak i globalnym. Niestety, obecne trendy geopolityczne – charakteryzujące się fragmentacją, protekcjonizmem, a w niektórych przypadkach odwrotem od celów zrównoważonego rozwoju – stanowią zagrożenie dla tej potrzeby. Jednak wiatry polityczne mogą się szybko zmienić i miejmy nadzieję, że w dłuższej perspektywie ponownie skupimy się na zrównoważonym rozwoju i odporności.

W jaki sposób firmy mogą zintegrować zrównoważony rozwój ze swoimi modelami biznesowymi przy jednoczesnym utrzymaniu rentowności i jaką rolę w tej transformacji odgrywają ramy ESG?

Wiele firm już teraz angażuje się w zrównoważony rozwój w zorganizowany sposób. Na poziomie podstawowym zapewniają zgodność z przepisami, aby zachować zdolność operacyjną. Coraz częściej firmy wykorzystują jednak zasady ESG (Environmental, Social, and Governance) i gospodarki o obiegu zamkniętym, aby zmniejszyć ryzyko łańcuchów dostaw, ulepszyć strategie zamówień i zwiększyć wydajność. Wysiłki te obejmują wdrażanie zielonych technologii dla obniżenia kosztów energii i optymalizacji wykorzystania materiałów w celu uzyskania nowej wartości.

Szansa na transformację leży jednak w postrzeganiu ESG i zrównoważonego rozwoju nie tylko jako narzędzi zgodności lub ograniczania ryzyka, ale jako strategicznych ram wzrostu. Włączając zrównoważony rozwój do podstawowych modeli biznesowych, firmy mogą odblokować nową wartość dla klientów, wejść na rynki wschodzące i wypracować trwałą przewagę konkurencyjną – szczególnie w sektorach takich jak budownictwo, gdzie utowarowienie jest wysokie.

Jakie są największe wyzwania związane z przejściem od gospodarki linearnej do gospodarki o obiegu zamkniętym i jakie innowacje sprawiają, że przejście to jest bardziej wykonalne?

Kluczowym wyzwaniem związanym z przejściem na gospodarkę o obiegu zamkniętym jest brak korzyści skali. Podaż zrównoważonych materiałów o zamkniętym obiegu często nie nadąża za popytem, a konsumenci nadal niechętnie płacą ekologiczne premie, które w przeciwnym razie mogłyby napędzać dalsze innowacje.

Aby wypełnić tę lukę, niezbędne są ukierunkowane interwencje na szczeblu politycznym. Instrumenty regulacyjne i finansowe muszą być zaprojektowane tak, aby stymulować popyt i wyrównywać szanse. Obecnie wiele polityk pozostaje rozdrobnionych lub nadmiernie skoncentrowanych na sprawozdawczości, zamiast umożliwiać rzeczywisty postęp.

Istnieją jednak pozytywne przykłady. Cele dotyczące emisji dwutlenku węgla w całym cyklu życia budynków w krajach takich jak Dania, Finlandia i Francja okazały się skuteczne, oferując jasne wytyczne i tworząc impuls dla innowacji w zakresie obiegu zamkniętego. Zielone zamówienia publiczne również mają ogromny potencjał ze względu na swoją skalę, ale pozostają niewykorzystane.

W jaki sposób przedsiębiorstwa mogą przyspieszyć wdrażanie energii odnawialnej i dekarbonizację przy jednoczesnym utrzymaniu wzrostu gospodarczego?

Gospodarka o obiegu zamkniętym oferuje ramy umożliwiające harmonizację dekarbonizacji i wzrostu gospodarczego poprzez oddzielenie tworzenia wartości od zużycia zasobów i energii. Dzięki strategiom takim jak ponowne wykorzystanie, regeneracja i recykling, firmy mogą na nowo zdefiniować swoje łańcuchy wartości i zmniejszyć zależność od ograniczonych materiałów krytycznych.

Przykładowo, przemysł aluminiowy dostarcza obecnie produkty w niemal 100% pochodzące z recyklingu, a podobny postęp widoczny jest w sektorach stali i szkła. Producenci cementu zwracają się ku górnictwu miejskiemu, postrzegając istniejące budynki jako rezerwuar materiałów. Przykłady te pokazują, że obieg zamknięty może stanowić podstawę rentownych modeli biznesowych.

Wyzwaniem jest teraz skalowanie tych wysiłków w różnych branżach i włączenie ich do głównego nurtu planowania gospodarczego.

W jaki sposób firmy i inwestorzy mogą współpracować, aby napędzać inicjatywy zrównoważonego rozwoju o dużej skali oraz zielone finansowanie?

Firmy coraz częściej zdają sobie sprawę, że celów zrównoważonego rozwoju nie da się osiągnąć w izolacji. W rezultacie pojawiają się nowe modele współpracy – szczególnie na wyższych i niższych szczeblach łańcuchów wartości – aby umożliwić dekarbonizację i napędzać innowacje produktowe zakorzenione w zasadach obiegu zamkniętego.

Jedną z głównych przeszkód jest fakt, że nawet 85% emisji w wielu sektorach pochodzi ze źródeł zewnętrznych (emisje zakresu 3). Rozwiązanie tego problemu wymaga silnego partnerstwa i zaufania w całym łańcuchu dostaw.

Aby współpraca była skuteczna, ramy regulacyjne muszą zapewniać jasność i spójność, umożliwiając firmom rzetelną współpracę w ramach ustalonych zasad i oczekiwań.

Czy obecne ramy regulacyjne i mechanizmy ustalania cen emisji dwutlenku węgla są odpowiednie, czy też istnieje potrzeba bardziej agresywnych interwencji w tej dziedzinie?

Wiele istniejących mechanizmów, takich jak unijny system handlu uprawnieniami do emisji (ETS), okazuje się skutecznych. Zamiast wprowadzać całkowicie nowe ramy, zwiększenie kosztów emisji dwutlenku węgla może być bardziej skuteczną dźwignią napędzającą dalsze redukcje. Firmy działające na niewielkich marżach będą zmuszone do dekarbonizacji lub stawienia czoła ryzyku ekonomicznemu, podczas gdy pionierzy zrównoważonego rozwoju będą w lepszej sytuacji ze względu na rosnące koszty emisji dwutlenku węgla.

Do agresywnych zmian polityki należy podchodzić ostrożnie. Nadmierna regulacja może przynieść efekt przeciwny do zamierzonego. Zrównoważone, spójne podejście – oparte na realiach specyficznych dla danej branży – z większym prawdopodobieństwem przyniesie trwałe rezultaty.

Wraz z rozwojem sztucznej inteligencji, smart grid i czystych technologii, jakie innowacje napawają Pana największym optymizmem, jeśli chodzi o zrównoważoną przyszłość?

Wschodzące technologie, takie jak energia odnawialna, zielony wodór oraz wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla (CCS), oferują znaczącą obietnicę przyspieszenia dekarbonizacji. Jednak sama technologia nie wystarczy.

Równie ważna jest transformacja materiałowa – ponowne przemyślenie wykorzystania podstawowych materiałów, takich jak cement, aluminium i stal. Rozwój odnawialnych alternatyw i stosowanie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym są niezbędne do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju na dużą skalę.

Chociaż sztuczna inteligencja i technologie oparte na danych zwiększą przejrzystość, efektywność i wydajność, nie stanowią one panaceum. Aby zbudować prawdziwie zrównoważoną przyszłość, potrzebna jest kompleksowa, wieloaspektowa strategia, która integruje politykę, innowacje i zmiany systemowe.

Martin Pauli jest Globalnym Liderem Usług Gospodarki Cyrkularnej w Arup.

Ma bogate doświadczenie w zakresie strategii, innowacji i doradztwa w zarządzaniu w sektorze gospodarki o obiegu zamkniętym i jest ekspertem w dziedzinie innowacji produktowych i modeli biznesowych o obiegu zamkniętym oraz rozwoju organizacyjnym.

Martin i jego zespół ściśle współpracują z klientami z sektora publicznego oraz wiodącymi firmami i organizacjami z branży budowlanej. Wraz z globalnym zespołem i Fundacją Ellen MacArthur opracował zestaw narzędzi Circular Buildings Toolkit, który jest wykorzystywany w całym łańcuchu wartości branży budowlanej.

Martin Pauli jest członkiem Rady Doradczej ds. Innowacji i Komitetu ds. Budownictwa Cyrkularnego Niemieckiej Rady Budownictwa Zrównoważonego (DGNB). Jest również częścią globalnego programu Circular Design Leaders Fundacji Ellen MacArthur. Jest regularnym prelegentem i gościnnym wykładowcą na temat innowacji i zrównoważonego rozwoju w środowisku budowlanym.

Uzyskał tytuł magistra architektury na Uniwersytecie Technicznym w Berlinie oraz specjalizację w zarządzaniu przywództwem w zakresie zrównoważonego rozwoju na Uniwersytecie Cambridge.

Przeczytaj także: Przywództwo przyszłości w złożonym świecie. Marga Hoek, pionierką zrównoważonego rozwoju na Sustainable Economy Summit 2025

Last Updated on 18 czerwca, 2025 by Krzysztof Kotlarski