Dlaczego kwestie gospodarowania odpadami i recyklingu są tak ważne?

Polska znajduje się poniżej średniej unijnej pod względem poziomu recyklingu – tylko 10,2 proc. zasobów wraca do obiegu, a większość odpadów trafia na składowiska lub do spalarni. To pokazuje, że transformacja w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym jest dziś koniecznością. 

Z artykułu dowiesz się:

• Dlaczego poziom recyklingu w Polsce utrzymuje się na niskim poziomie?
• Jakie są główne bariery ograniczające rozwój gospodarki cyrkularnej w kraju?
• Jakie prognozy zakładają specjaliści dla branży odpadowej?

Branża odpadowa i recyklingowa odgrywa ważną rolę w procesie transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ). W Polsce skala generowania odpadów – szczególnie przemysłowych – pozostaje istotnie wyższa niż średnia unijna. To problem, z którym bezzwłocznie trzeba się uporać.  

Według danych GUS, w 2022 roku w Polsce wytworzono łącznie 128,4 mln ton odpadów. Z tego aż 115 mln ton stanowiły odpady przemysłowe, natomiast odpady komunalne – 13,4 mln ton. Przeciętny mieszkaniec Polski w 2021 r. wytworzył 358 kg odpadów, z czego do recyklingu trafiło mniej niż 30 proc. (Platforma GOZ 2030). 

^{źródło: Home – Goz2030.pl}

Poziom cyrkularności w Polsce

Jednocześnie system zbiórki i sortowania odpadów pozostaje niedostosowany do potrzeb rozwijającej się gospodarki. Brak efektywnego strumienia surowców wtórnych uniemożliwia wykorzystanie pełnego potencjału recyklingu – duża część odpadów kończy na wysypiskach lub w spalarniach.

Rzeczywiście, zgodnie z analizą Circularity Gap Report tylko 10,2 proc. zasobów wykorzystywanych w Polsce trafia po wykorzystaniu z powrotem do gospodarki. Oznacza to, że Polska znajduje się poniżej średniej unijnej w zakresie cyrkularności (UE: ok. 11,7 proc. w 2022 roku wg Eurostat). Dla porównania, liderzy zestawienia – Holandia i Belgia – osiągają odpowiednio 24,5 proc. i 21,5 proc. poziom cyrkularności.

Bariery dla rozwoju recyklingu

Recykling w Polsce wciąż nie działa tak, jak powinien. System gospodarki odpadami jest niedostosowany do realiów gospodarki o obiegu zamkniętym, co przekłada się na niski poziom odzysku materiałów i utratę wartościowych surowców. 

Problem zaczyna się już na etapie segregacji – wciąż zbyt mało odpadów trafia do odpowiednich pojemników, często trafiają do odpadów zmieszanych. Brakuje nie tylko motywacji (np. przez mocne zróżnicowane opłaty), ale też jasnych zasad, edukacji ekologicznej i skutecznej kontroli. W efekcie wiele frakcji jest zanieczyszczonych i nie nadaje się do przetworzenia.

Kolejnym utrudnieniem jest brak wystarczającego  dostępu do odpadów posegregowanych według rodzajów.  Tworzywa sztuczne, szkło czy metale często są zmieszane z innymi odpadami, co obniża ich jakość i wartość. Dotyczy to szczególnie trudnych do przetworzenia materiałów takich jak opakowania wielomateriałowe czy elektroodpady.

Na to wszystko nakłada się niedostateczna infrastruktura. Nowoczesne instalacje do sortowania i przetwarzania odpadów – zautomatyzowane, wykorzystujące technologie optyczne, robotykę i systemy IT – to wciąż rzadkość. W wielu miejscach działają przestarzałe zakłady, które nie są w stanie odzyskiwać materiałów w sposób wydajny.

Brakuje także finansowania – rozbudowa infrastruktury recyklingowej wymaga dużych inwestycji, na które nie stać wielu małych i średnich firm. Utrudnieniem jest również brak standardów jakości dla surowców wtórnych. Bez nich trudno budować przejrzysty, skalowalny rynek oparty na zaufaniu do materiałów z recyklingu.

W efekcie potencjał tej branży pozostaje niewykorzystany, a Polska nadal marnuje ogromne ilości odpadów, które mogłyby zasilić krajową gospodarkę jako pełnowartościowy surowiec. 

Prognozy dla branży

Według raportu banku Pekao, w latach 2021–2030 prognozowany jest wzrost ilości wytwarzanych odpadów komunalnych o 15 proc. Wzrost ten będzie dotyczyć również odpadów opakowaniowych, sprzętu RTV i AGD, baterii oraz odpadów budowlanych. Równolegle rośnie zapotrzebowanie na usługi recyklingowe i zarządzanie odpadami, a branża stoi przed koniecznością modernizacji – zarówno w zakresie infrastruktury, jak i systemów zbiórki oraz legislacji. Wprowadzenie modelu GOZ na szeroką skalę może przynieść szereg korzyści: od ograniczenia zużycia zasobów naturalnych, przez zwiększenie efektywności operacyjnej, po wzmocnienie bezpieczeństwa surowcowego i niezależności gospodarczej.

Implementacja modelu cyrkularnego to nie tylko redukcja wpływu na środowisko, ale także zwiększenie odporności firm na zakłócenia w łańcuchach dostaw. W dobie kryzysów – obejmujących przede wszystkim niestabilność geopolityczną – ważne jest ograniczanie uzależnienia od zasobów o ograniczonej dostępności, takich jak woda, drewno, czy metal.

Przeczytaj również: Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP): nowy system, nowe wyzwania

Źródło informacji: akademiaesg.pl

Last Updated on 16 maja, 2025 by Samir Malki