ESG Due Diligence to konieczność, a nie tylko trend

28 grudnia, 2023

ESG jest dzisiaj odmieniane w biznesie przez wszystkie przypadki. Dbałość o środowisko (E), kwestie społecznej odpowiedzialności (S) i normy ładu korporacyjnego (G) stanowią coraz bardziej istotny element rzeczywistości, nie tylko ze względu na wprowadzone regulacje dotyczące ich raportowania.

Przypomnijmy, CSRD to akronim opublikowanej w końcu 2022 r. dyrektywy UE[1], rozwijany jako Corporate Sustainability Reporting Directive. Obliguje ona coraz szersze grupy przedsiębiorstw do publikowania sprawozdań w zakresie zrównoważonego rozwoju. Z kolei CSDDD, czyli Corporate Sustainability Due Diligence Directive została tymczasowo zatwierdzona przez Parlament Europejski w czerwcu 2023 r. [2] Określi ona obowiązki identyfikacji, eliminacji, zapobiegania i rozliczania negatywnego wpływu na prawa człowieka i środowisko, w ramach działalności przedsiębiorstwa i jego łańcucha wartości.

Dla większości spółek głównym wyzwaniem staje się zatem adaptacja do zmiany stanu prawnego, ale nie należy zapominać, że dyrektywy UE odpowiadają na zmiany oczekiwań i priorytetów konsumentów. Młodzi konsumenci są coraz bardziej świadomi wpływu przedsiębiorstw na środowisko:

(1) 21% konsumentów z generacji Z oraz Y przestało kupować produkty, cechujące się negatywnym wpływem na środowisko, w porównaniu do rezygnacji 6% wśród osób starszych.

(2) W sektorze biznesowym, 89% osób decyzyjnych bierze pod uwagę kwestie ESG w procesie inwestycyjnym.

(3) Coraz kosztowniejsza stanie się również działalność związana z emisją. Według szacunków NGFS, ceny za emisję gazów cieplarnianych mogą osiągnąć od 100$ do 200$ za tonę CO₂.

Nowe trendy społeczne, wzrost świadomości konsumentów i przewartościowanie w postrzeganiu odpowiedzialności biznesu powodują, że przedsiębiorstwa muszą zwracać coraz większą uwagę na transparentność i kwestie związane z ESG w swojej działalności. Dotyczy to również wszystkich kluczowych decyzji korporacyjnych nakierowanych na rozwój biznesu: inwestycji, przejęć, wejścia na nowe rynki, jak również wyboru sposobu dostaw i produkcji. Koniecznym elementem dla zapewnienia wysokich standardów w tych procesach staje się zatem dogłębna analiza decyzji inwestycyjnych w obszarze sustainability, określana jako ESG Due Diligence (ESG DD).

Rzetelne raportowanie ESG jest zadaniem bardzo złożonym, ponieważ każde przedsiębiorstwo generuje swoje autonomiczne koszty zewnętrzne, wpływając jednocześnie na kwestie środowiskowe np. swoim wykorzystaniem energii (Scope 2 emissions). Identyfikuje się również wpływ w otoczeniu przedsiębiorstwa, w szczególności w sposobie dostaw i zrównoważeniu łańcuchów logistycznych (Scope 3 emissions – emisje, które nie są generowane bezpośrednio przez przedsiębiorstwo, ale są pośrednim efektem jego działalności). Dopiero wszystkie wymienione wpływy obrazują pełne oddziaływanie działalności na obszar ESG. Monitorowanie tych wpływów wymaga spełnienia wytycznych i wykorzystywania zaawansowanych narzędzi.

Niektórzy identyfikują ESG jako kluczowy obszar rozwoju spółki. Inni z kolei traktują tę kwestię jedynie jako dodatkowy element otoczenia regulacyjnego, do którego trzeba się dostosować. Z perspektywy przedsiębiorstwa kwestie ESG warto postrzegać jako nie tylko zestawienie ryzyk, ale również szans przy opracowaniu strategii firmy. Brak uwzględnienia ESG w kreowaniu strategii oraz podejmowania działań biznesowych wiąże się z możliwością materializacji nieuwzględnionego wcześniej ryzyka, a w konsekwencji poważnych strat finansowych.

Tematyka ESG jest bardzo rozległa i obejmuje bardzo długą listę zagadnień, przy czym pewnym wyzwaniem jest identyfikacja tych najbardziej istotnych dla danej branży. Czasem może okazać się, że działania biznesowe postrzegane jako przejaw dbałości o środowisko, również mogą generować szereg ryzyk w innych obszarach ESG. Przekonało się o tym przedsiębiorstwo, które podjęło się budowy farmy wiatrowej w północnej Europie. Koszt inwestycji wynosił 1 mld USD. W 2021 roku krajowy Sąd Najwyższy stwierdził naruszenie praw rdzennych mieszkańców terenów, na których powstała farma wiatrowa. Inwestor stanął przed perspektywą likwidacji całej inwestycji, jeśli nie udałoby się podjąć odpowiednich działań mitygujących powstałe negatywne oddziaływanie. Brak wykonania odpowiedniego ESG Due Diligence poskutkował istotnym spadkiem wartości inwestycji, a ostatecznie może skutkować utratą znaczących nakładów kapitałowych.

Zakres analizy ESG jest znacznie szerszy i obejmuje również ryzyka związane ze środowiskiem społeczno-ekonomicznym, z miejscem inwestycji lub lokalizacją partnera biznesowego. W ostatnich latach przedsiębiorcy z wielu sektorów chętnie lokowali w Rosji nowe zakłady produkcyjne. Po rozpoczęciu regularnej napaści Rosji na Ukrainę, fabryki były zmuszone wstrzymać produkcję, ze względu na odcięcie łańcucha dostaw, generując przy tym znaczne straty. W odpowiedzi na wprowadzone sankcje władze Rosji grożą przejęciem aktywów spółek, co wiązałoby się z ogromnymi stratami. Dogłębna analiza uwarunkowań geopolitycznych i uwzględnienie szeregu ryzyk społeczno-politycznych w ramach ESG DD pozwoliłoby znacznie ograniczyć straty finansowe.

Rzetelne podejście do kwestii ESG Due Diligence może także wywołać pozytywny efekt i wygenerować dodatkową wartość dla przedsiębiorstwa. Rozpoznanie ryzyka ESG oraz jego mitygacja w ramach kompleksowej strategii może pozytywnie wpłynąć na wycenę przedsiębiorstwa. Wartość dodana powstaje dzięki zmianie percepcji konsumentów w stosunku do przedsiębiorstwa. Wdrażanie systemów ograniczających negatywny wpływ na otoczenie może poprawić postrzeganie danej spółki. Tak stało się w przypadku globalnego gracza sektora żywności, któremu udało się zmienić swój wizerunek dzięki wdrożeniu satelitarnego systemu monitorującego zmianę struktury lasów i gruntów w rejonie produkcji oleju palmowego, uznawanego za szkodliwy dla środowiska i zwierząt.

Podsumowując, ESG DD staje się koniecznością w procesach decyzyjnych, ponieważ pozwala zidentyfikować ryzyka i potencjalne szanse. Wymaga jednak doskonałej znajomości uwarunkowań i podejścia eksploracyjnego, którego stosowanie jest możliwe tylko w przypadku odpowiedniego poziomu niezależności. Z globalnych doświadczeń EY wynika, że dynamicznie rośnie zainteresowanie usługami w zakresie ESG DD na rynku, a przekrój klientów jest bardzo zróżnicowany. ESG staje się pełnoprawnym elementem procesów DD w jego tradycyjnych wymiarach: finansowym, podatkowym, prawnym czy HR-owym.

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju.

[2] Poprawki przyjęte przez Parlament Europejski w dniu 1 czerwca 2023 r. w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz zmieniającej dyrektywę (UE) 2019/1937 (COM(2022)0071 – C9-0050/2022 – 2022/0051(COD)).