Scope 4 – nowy wymiar w strategiach dekarbonizacyjnych firm

Aż 70 proc. globalnych firm planuje osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r., ale tylko nieliczne uwzględniają w swoich strategiach koncepcję Scope 4. To właśnie uniknięte emisje mogą być kluczowym elementem pozwalającym organizacjom pokazać szerszy pozytywny wpływ na klimat, wykraczający poza tradycyjne ramy raportowania śladu węglowego.

Z artykułu dowiesz się:

• Czym jest Scope 4 i jak różni się od standardowych zakresów emisji GHG Protocol?
• Jak wiodące firmy wykorzystują koncepcję unikniętych emisji w budowaniu przewagi konkurencyjnej?
• Jakie wyzwania i kontrowersje wiążą się z implementacją i raportowaniem Scope 4?

Scope 4 – nieformalna kategoria o rosnącym znaczeniu

Scope 4, znany również jako „avoided emissions” (uniknięte emisje), to nieformalna kategoria emisji, która nie należy do oficjalnego standardu GHG Protocol. Podczas gdy Scope 1-3 koncentrują się na emisjach generowanych przez firmę, Scope 4 dotyczy emisji, których udało się uniknąć dzięki wdrożeniu określonych produktów, usług lub technologii oferowanych przez przedsiębiorstwo.

Koncepcja ta jest szczególnie istotna dla firm z sektorów technologicznych, energetyki odnawialnej, materiałów budowlanych czy transportu. Przykładowo, firma produkująca turbiny wiatrowe może raportować, ile emisji CO₂ udało się uniknąć dzięki zastąpieniu energii z paliw kopalnych czystą energią wiatrową. Podobnie producent oświetlenia LED może szacować redukcję emisji wynikającą z mniejszego zużycia energii w porównaniu do tradycyjnych żarówek.

Według raportu „Net Zero Corporate Readiness” opracowanego przez Carbon Trust, firmy raportujące uniknięte emisje mają o 43 proc. większe szanse na przyciągnięcie inwestorów ESG, co podkreśla rosnące znaczenie tego podejścia w strategiach biznesowych.

Offsety i insety – dwa podejścia do kompensacji emisji

W kontekście Scope 4 ważne jest rozróżnienie między offsetami a insetami węglowymi. Offsety polegają na kompensacji emisji poza bezpośrednią działalnością firmy, na przykład poprzez inwestycje w projekty zewnętrzne, takie jak zalesianie, rozwój energii odnawialnej czy sekwestrację węgla.

Insety natomiast odnoszą się do redukcji emisji w ramach bezpośredniego łańcucha wartości firmy. Mogą obejmować inwestycje w technologie optymalizujące procesy produkcji, zmniejszające zużycie energii czy wpływające na lepsze zarządzanie zasobami w sposób bardziej zrównoważony.

Wybór między tymi podejściami zależy od specyfiki biznesu, ale eksperci wskazują, że najbardziej wiarygodne strategie łączą redukcję emisji w zakresach 1-3 z dobrze udokumentowanymi projektami offsetowymi lub insetowymi.

Liderzy rynku w raportowaniu unikniętych emisji

Wiodące globalne firmy już teraz aktywnie komunikują swój pozytywny wpływ poprzez raportowanie Scope 4:

• Schneider Electric szacuje, że w 2024 r. jego produkty pomogły klientom uniknąć aż 126 milionów ton CO₂. Firma raportuje te dane osobno od emisji w zakresach 1-3, podkreślając swój całościowy wpływ na klimat.
• Siemens informuje, że produkty i rozwiązania sprzedane klientom pozwolą w trakcie ich użytkowania uniknąć około 144 milionów ton emisji ekwiwalentu CO₂ – więcej niż 121 milionów ton emisji wygenerowanych przez firmę w całym łańcuchu wartości w tym samym okresie.
• Neste, producent niskoemisyjnych biopaliw, raportuje, że w 2024 r. jego produkty odnawialne pomogły klientom zredukować emisję gazów cieplarnianych o 12,1 miliona ton CO₂e, wskazując na znaczący wpływ na dekarbonizację sektora transportowego.

Wyzwania metodyczne i kontrowersje

Mimo rosnącego znaczenia, Scope 4 niesie ze sobą liczne wyzwania i kontrowersje. Emisje uniknięte są trudne do zmierzenia i zweryfikowania, szczególnie gdy nie jest możliwe porównanie z alternatywnym scenariuszem. Określenie, jakie emisje rzeczywiście udało się uniknąć, bywa skomplikowane i opiera się często na założeniach.

Istotnym problemem jest brak jednolitych standardów raportowania. O ile Scope 1, 2 i 3 są szeroko uznane przez międzynarodowe standardy, takie jak GHG Protocol, w przypadku Scope 4 brakuje spójnych norm, co prowadzi do różnic w interpretacji i braku porównywalności danych między firmami.

Kolejnym wyzwaniem jest ryzyko greenwashingu. Niektóre organizacje mogą próbować wykorzystać Scope 4 jako narzędzie marketingowe, prezentując emisje uniknięte w sposób nadmiernie korzystny dla siebie, co stwarza ryzyko stosowania nieuczciwych praktyk sugerujących większą dbałość o środowisko niż faktyczna działalność.

Regulacje UE a przyszłość Scope 4

Unijna dyrektywa CSRD i towarzyszące jej standardy ESRS wprowadziły wymogi dotyczące ujawniania informacji o projektach usuwania gazów cieplarnianych i ograniczania emisji finansowanych za pomocą jednostek emisji dwutlenku węgla.

Zgodnie z ESRS E1-7, firmy muszą ujawniać informacje o usuwaniu i składowaniu gazów cieplarnianych z projektów realizowanych w ramach własnych operacji lub w łańcuchu wartości, a także o wielkości redukcji emisji w wyniku projektów łagodzenia zmiany klimatu poza swoim łańcuchem wartości, finansowanych poprzez zakup jednostek emisji CO₂.

Eksperci z obszaru raportowania ESG podkreślają, że aby offsety były skuteczne, powinny spełniać kluczowe kryteria, takie jak:

• dodatkowość (projekt nie zostałby zrealizowany bez finansowania z unikania emisji),
• brak podwójnego liczenia,
• trwałość,
• weryfikacja przez niezależne strony trzecie.

Przyszłość Scope 4 w strategiach biznesowych

Scope 4 staje się coraz ważniejszym elementem holistycznego podejścia do odpowiedzialności klimatycznej przedsiębiorstw. Nie zastępuje on redukcji emisji w Scope 1-3, ale może wzmacniać strategiczne uzasadnienie działalności firmy w kontekście transformacji klimatycznej.

Dla inwestorów ESG, raportowanie Scope 4 pozwala ocenić, jak produkty i usługi firmy przyczyniają się do szerszej dekarbonizacji gospodarki. Dla firm z sektorów oferujących rozwiązania niskoemisyjne, jest to szansa na pokazanie pozytywnego wpływu klimatycznego (climate handprint), nawet jeśli ich własne emisje pozostają znaczące.

Przeczytaj również: Czy możliwe jest zniesienie systemu ETS w Polsce?

Źródło informacji: akademiaesg.pl

Last Updated on 2 czerwca, 2025 by Samir Malki