Waluty wirtualne przedmiotem nowych przepisów zapobiegających praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
Nieustanny postęp technologiczny oraz coraz większa cyfryzacja prowadzą do implementacji nowych rozwiązań i zapewniają mechanizmy usprawnień systemowych. Jednocześnie mogą być źródłem różnych form przestępczości.
Od pewnego czasu coraz większą popularnością cieszą się waluty wirtualne. Oprócz wielu zupełnie legalnych zastosowań, są też wykorzystywane do celów przestępczych. Waluty wirtualne (kryptowaluty) posłużyły do stworzenia, przy zastosowaniu „darknetu”, czarnego rynku finansowego wykorzystywanego do propagowania przestępczości gospodarczej. Przykładem tego może być działający na ogólnoświatową skalę darkmarket Silk Road, którego twórcą był Ross Ulbricht. Funkcjonująca od 2011 r. platforma obsłużyła prawie 150 000 kupujących i 4000 sprzedawców, przede wszystkim ze Stanów Zjednoczonych. Z najnowszego raportu Chainalysis (opublikowanego w dniu 15.01.2021r.) wynika, że w 2019 r. działalność przestępcza stanowiła 2,1% wolumenu wszystkich transakcji kryptowalutowych, czyli transfery o wartości około 21,4 mld USD. W 2020 r. udział działalności przestępczej w całej aktywności kryptowalutowej spadł do zaledwie 0,34%, czyli 10,0 miliardów dolarów w wolumenie transakcji. Jednym z powodów spadku odsetka działalności przestępczej jest fakt, że ogólna aktywność gospodarcza w latach 2019-2020 prawie trzykrotnie wzrosła.
Z uwagi na najszerszy krąg użytkowników, wciąż największą popularnością cieszy się bitcoin. Jego specyfika sprowadza się do tego, że nie zawiera on informacji o osobach czy podmiotach realizujących operacje kryptowalutowe. Jednak zawarte w blockchainie rekordy transakcji dostarczają pewnych informacji, a na rynku coraz częściej powstają skuteczne narzędzia do śledzenia przepływów i potencjalnych nieprawidłowości z wykorzystaniem bitcoinów.
Potrzeba większej kontroli nad transakcjami wykorzystującymi kryptowaluty wymusiła wprowadzenie do systemu prawnego odpowiednich regulacji. Rada Ministrów w dniu 12 stycznia 2021 r. przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw, który został przedłożony przez ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej (dalej „Projekt”). Jego celem jest implementacja unijnych przepisów (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu(dalej: „AMLD”). Założeniem leżącym u podstaw Projektu jest zwiększenie transparentności informacji dotyczących przepływów finansowych, a w rezultacie wzmocnienie pozycji organów porządku publicznego, które swoją działalność skupiają na przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Projekt rozszerza katalog podmiotów obowiązanych do zachowania wymogów i dopełnienia obowiązków wynikających z ustawy o podmioty prowadzące działalność związaną z wymianą kryptowalut. Projekt zakłada niejako zrównanie wymagań w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, które stawiane są giełdom walut wirtualnych z takimi wymogami stawianymi bankom czy funduszom inwestycyjnym, których działalność ma być prowadzona w sposób zapewniający zgodność z przepisami dotyczącymi przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu. Wprowadzony Projektem „Rozdział 11 a” jest wyrazem wdrożenia do porządku krajowego wymogów wynikających ze znowelizowanego art.47 ust. 1 AMLD. Zgodnie z tym przepisem państwa członkowskie obowiązane są zapewnić, aby podmioty świadczące usługi wymiany walut i prowadzące działalność związaną z walutami wirtualnymi, podlegały obowiązkowej rejestracji.
Konieczny wpis do rejestru i kwalifikacje
Działalność gospodarcza prowadzona w zakresie walut wirtualnych jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy Prawo Przedsiębiorców z dnia 6 marca 2018 roku i zgodnie z Projektem będzie mogła być wykonywana wyłącznie po uprzednim wpisie do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych (dalej: „Rejestr”). Uzyskanie wpisu do Rejestru będzie wymagało uprzedniego złożenia przez przedsiębiorcę wniosku w formie elektronicznej. Zgodnie z nowymi przepisami odpowiedni organ dokona wpisu do Rejestru w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku. Projekt zakłada, że w Rejestrze będą gromadzone podstawowe dane identyfikacyjne przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie walut wirtualnych, zakres usług prowadzonych przez podmiot oraz informacje o zawieszeniu prowadzenia działalności lub jej zakończeniu. Zgodnie z art. 129 o Projektu, osoby prowadzące działalność związaną z walutami wirtualnymi będą obowiązane do posiadania wiedzy i doświadczenia w tej dziedzinie. Według projektodawcy warunek ten będzie można uznać za spełniony w przypadku ukończenia szkolenia lub kursu obejmującego prawne i praktyczne zagadnienia związane z działalnością w zakresie walut wirtualnych i wykonywania przez okres co najmniej roku, czynności związanych z działalnością w zakresie walut wirtualnych. Realizacja powyższych wymagań będzie natomiast musiała być potwierdzona stosowanymi dokumentami, a organem właściwym w sprawach rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych będzie minister do spraw finansów publicznych.
Projekt przewiduje sankcje
Zgodnie z proponowanymi zmianami do większej kontroli nad dopełnieniem obowiązków wynikających z Projektu przyczyni się możliwość nałożenia sankcji na podmioty wykonujące działalność w zakresie walut wirtualnych bez uprzedniego wpisu do Rejestru. Projekt zakłada możliwość nałożenia kary nawet w wysokości 100 000 złotych. Przepisy te mają charakter gwarancyjny i wprowadzają większą dyscyplinę i transparentność w tym obszarze działalności.
Komisja Europejska reaguje
Celem Komisji Europejskiej jest zapewnienie, że aktualnie obowiązujące unijne przepisy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu są w sposób kompleksowy i właściwy implementowane. Dotychczasowe doświadczenie pokazuje, że Komisja przyjęła politykę „zerowej tolerancji” i wszczęła liczne postępowania w stosunku do państw członkowskich, które chociażby częściowo naruszyły obowiązek implementacji dyrektywy AMLD. Interpretacja przepisów prawa europejskiego oraz przepisów krajowych jawi się jako bardzo restrykcyjna. W związku z tym intencją polskiego projektodawcy było opracowanie Projektu, który poza nadrzędnym celem jakim jest transpozycja do krajowego porządku prawnego wymogów dyrektywy AMLD, jednocześnie w sposób możliwie najbardziej zbliżony odda układ redakcyjny i siatkę pojęciową.
Autor:
Marcin Wnukowski, Radca prawny, Partner w Squire Patton Boggs
Karolina Łasowska, Radca prawny, Associate w Squire Patton Boggs
Justyna Świnka, Aplikantka radcowska w Squire Patton Boggs
Last Updated on 24 marca, 2021 by Karolina Ampulska