BEZPIECZNA PRZYSZŁOŚĆ RODZINNEGO MAJĄTKU – JAK DZIAŁA FUNDACJA RODZINNA?
Eksperci: Urszula Rodak-Smolarek – adwokat, kierująca Zespołem Private Clients, specjalizuje się w obsłudze klientów indywidualnych oraz ich biznesów, kancelaria WKB Lawyers; Aleksander Petrys – adwokat specjalizujący się w obsłudze klientów indywidualnych oraz ich biznesów, doradztwo Private Clients kancelarii WKB Lawyers.
Głównym impulsem do uchwalenia ustawy o fundacjach rodzinnych była chęć zapobieżenia rozdrobnieniu majątku w razie śmierci właściciela. Fundacja rodzinna pozwala zachować rodzinny biznes w jednym podmiocie, niezależnie od zaangażowania następców. Takie rozwiązanie pozwala uniknąć konfliktów związanych z podziałem majątku oraz zapewnia ciągłość funkcjonowania przedsiębiorstwa, co sprzyja utrzymaniu wypracowanej przez lata pozycji rynkowej.
Do założenia fundacji rodzinnej konieczne jest sporządzenie przez fundatora (osobę fizyczną, także cudzoziemca) aktu założycielskiego i statutu fundacji w formie aktu notarialnego. Następnie należy złożyć wniosek o jej zarejestrowanie do Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim. Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego powstaje tzw. fundacja rodzinna w organizacji, która może m.in. nabywać prawa i zaciągać zobowiązania.
Przed podjęciem decyzji o założeniu fundacji należy przede wszystkim zastanowić się, czy jest to najlepsza forma sukcesji lub reorganizacji rodzinnego majątku, w zależności od liczby potencjalnych następców oraz ich zainteresowania kontynowaniem działalności.
STATUT FUNDACJI
Statut to najważniejszy dokument, który reguluje działalność fundacji rodzinnej. Należy w nim określić zasady działania fundacji, w tym kompetencje organów fundacji i warunki, na jakich beneficjenci będą uprawnieni do otrzymywania świadczeń z fundacji.
Ustawa jest dość elastyczna w tym zakresie, co pozwala na dopasowanie postanowień statutu fundacji do potrzeb konkretnej rodziny czy rodzaju prowadzonego biznesu. Przykładowo, w statucie można zastrzec, że członkami zarządu mogą być wyłącznie osoby posiadające określone doświadczenie zawodowe lub odpowiednie wykształcenie. Można również zamieścić obwarowanie, że do dokonania przez fundację niektórych czynności, takich jak transakcje o znacznej wartości lub dotyczące istotnych ze względów ekonomicznych czy sentymentalnych składników majątku, konieczne będzie uzyskanie zgody fundatora lub beneficjentów. Istotne jest również określenie zasad przyznawania świadczeń beneficjentom, czyli kto decyduje o przyznaniu świadczeń (fundator, inny organ czy odbywa się to poniekąd samoistnie, wraz ze spełnieniem określonych kryteriów), a także jaka ma być ich wartość (np. ograniczenie do ustalonej części zysku fundacji rodzinnej) i forma (świadczenia rzeczowe czy pieniężne).
Statut może też przewidywać utratę statusu beneficjenta i usunięcie go z fundacji. Najczęściej chodzi o sytuacje skazania prawomocnym wyrokiem sądu czy niegodne zachowanie wobec członków rodziny lub fundatora.
Statut fundacji rodzinnej musi także określać jej cele, które wyznaczają ramy dla działalności fundacji, w tym przede wszystkim zarządu. Cele fundacji rodzinnej zazwyczaj obejmują pomnażanie majątku, inwestowanie w określone rodzaje aktywów czy branże, a także wspieranie beneficjentów w realizacji ich planów edukacyjnych i rozwojowych oraz na wypadek problemów zdrowotnych. Ważne też, aby majątek przeznaczony do fundacji rodzinnej odpowiadał zakładanym celom.
Ponadto należy upewnić się, czy takie rozwiązanie jest korzystne pod względem podatkowym, w szczególności czy wniesienie konkretnych składników majątku lub rodzajów działalności gospodarczej nie prowadzi do zwiększenia obciążeń podatkowych.
CZY FUNDACJA MOŻE PROWADZIĆ DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ?
Ustawodawca przewidział dla fundacji rodzinnej różne korzyści podatkowe. I tak czynność wnoszenia mienia do fundacji, np. środków pieniężnych lub udziałów w spółkach, jest neutralna podatkowo. Poza tym dochody fundacji rodzinnej z działalności gospodarczej dozwolonej ustawowo nie podlegają CIT. Do katalogu dozwolonej działalności zalicza się:
- zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
- najem, dzierżawy lub udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie;
- przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni i podmiotów o podobnym charakterze, mających siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwo w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach i podmiotach;
- nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
- udzielanie pożyczek: spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje, spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik, beneficjentom;
- obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
- produkcja przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych (z pewnymi ograniczeniami);
- gospodarka leśna.
Z kolei działalność gospodarcza fundacji wykraczająca poza katalog działań przewidziany w ustawie podlega opodatkowaniu stawką 25% CIT. Przykładowo, fundacja rodzinna nie może prowadzić działalności hotelowej, a za taką organy podatkowe uważają wynajem lokalu, który zapewnia pościel i ręczniki. Również w przypadku prowadzenia przez fundację rodzinną działalności deweloperskiej czy np. obrotu kryptowalutami zostałaby nałożona podwyższona stawka CIT. Nie ma jednak przeszkód, aby fundacja rodzinna świadczyła takie usługi oraz inne niemieszczące się w ustawowym katalogu za pośrednictwem spółki, której udziały lub akcje należą do fundacji rodzinnej.
Fundacja zawsze będzie zobowiązana do zapłaty 15% CIT z chwilą wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów. Dotyczy to zarówno świadczeń pieniężnych, jak i np. korzystania przez beneficjentów z nieruchomości lub samochodów należących do fundacji.
Z kolei z perspektywy podatku PIT najkorzystniej jest, gdy beneficjentami i wnoszącymi mienie do fundacji są fundatorzy (którzy też mogą być beneficjentami) i członkowie ich najbliższej rodziny, należący do tzw. grupy zerowej, czyli: małżonek, dzieci i dalsi zstępni, rodzice i dalsi wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. W takim przypadku świadczenia otrzymywane z fundacji są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych.
Planując sukcesję lub zmiany struktury majątku, nie należy zapominać o innych instrumentach prawnych, które mogą zarówno uzupełniać, jak i zastępować utworzenie fundacji rodzinnej. Przykładowo, odpowiednio skonstruowane umowy dożywocia mogą rozwiązać kwestie przekazania nieruchomości, a umowy dzierżawy przedsiębiorstwa zapewnić ciągłość istnienia firmy. Zalecane jest także sporządzenie testamentów, a także innych, nie tylko prawnych dokumentów, które będą zawierać najważniejsze informacje i instrukcje dla członków rodziny lub kluczowych pracowników.
Fundacja rodzinna to dobre narzędzie i na pewno może usprawnić sukcesję. Jest to jednak bardzo istotna zmiana w strukturze rodzinnego majątku. Dlatego przed podjęciem decyzji o założeniu fundacji rodzinnej zawsze zachęcamy naszych klientów do szczerej rozmowy w gronie rodziny oraz kluczowych pracowników, a także do dokonania należytej analizy prawnej i podatkowej.
Przeczytaj także: Zintegrowane plany inwestycyjne, czyli plan miejscowy na życzenie
Last Updated on 31 marca, 2025 by Elżbieta Wieleba