Czy AI nas rozleniwia? Psycholog: alarmistyczne podejście jest niewskazane
Pojedyncze badania wskazujące na negatywny wpływ stosowania AI na umiejętności użytkowników należy na razie traktować z dużą ostrożnością. Potrzebne nam krytyczne, ale i spokojne zbadanie, jaki wpływ ma sztuczna inteligencja na naszą pamięć, kompetencję, uważność – ocenił psycholog dr Maksymilian Bielecki.
Psycholog z Uniwersytetu SWPS w rozmowie z PAP odniósł się do badań zespołu dr. Marcina Romańczyka w „The Lancet”. W badaniu tym – na przykładzie endoskopistów, którzy wykonują kolonoskopię – zwrócono uwagę na ryzyko „deskillingu”, czyli utraty umiejętności specjalistów, którzy korzystają w pracy z AI. W badaniach tych wyszło, że w ośrodkach, w których przez 3 miesiące używano AI, a potem wykonywano badanie bez jego wsparcia – trafność diagnoz spadła.
Dr Bielecki zwrócił uwagę, że metodologia badań opisanych w „The Lancet” nie pozwala na wyciągnięcie prostych wniosków. Nie wiadomo, czy zmiany w trafności diagnoz miały konkretnie związek z zanikiem umiejętności, czy może z tym, że korzystanie z rozwiązań AI daje użytkownikom poczucie złudnej pewności.
Jego zdaniem, badanie miało charakter obserwacyjny, nie było zaś kontrolowanym eksperymentem. A na wyniki mogło mieć wpływ wiele czynników – niekoniecznie zanik umiejętności w wyniku korzystania z AI. – W tych badaniach nie było losowego przydziału pacjentów do grup. Porównywano trafność diagnoz w dwóch różnych okresach w życiu szpitala, co otwiera pole dla wielu alternatywnych wyjaśnień, jak np. sezonowość profilu pacjentów czy zmiana w zachowaniu lekarzy – zaznaczył dr Bielecki.
Dodał, że w nauce pojedynczy, niepowtórzony w kolejnych badaniach wynik jest jedynie wskazówką i rzadko kiedy może być podstawą do wyciągania ostatecznych wniosków.
Ekspert odnosząc się do zjawiska utraty umiejętności w wyniku korzystania z AI powiedział, że to może być naturalny proces.
– Jeśli nie używa się pewnych umiejętności, to one zanikają. Jest bardzo wiele zawodów, w których codzienny rzemieślniczy kontakt z danym zajęciem i wprawa mają znaczenie. Im więcej zabiegów danego typu wykonał dany lekarz, tym większe są szanse na pozytywne wyniki leczenia kolejnych pacjentów. Stawiam więc na to, że jeżeli rzeczywiście AI jest nas w stanie całkowicie odciążyć z wykonywania zadania, to będą zachodzić procesy zapominania – skomentował psycholog.
Czy jednak powinniśmy się obawiać, że ćwiczone przez lata umiejętności mogą na stałe zaniknąć w parę miesięcy? – Jeżeli zajmowaliśmy się czymś przez 20 lat, to 3 miesiące przerwy prawdopodobnie nie spowodują znaczącego i trwałego spadku umiejętności. Gdy mówimy o umiejętnościach bardzo niedawno nabytych – sytuacja na pewno będzie zupełnie inna – komentuje psycholog.
Pytanie jednak, czy rzeczywiście wszystkie umiejętności, które mamy, są ważne i chcemy dbać o to, żeby ich nie stracić. – Dziś rzadko kto potrafi osiodłać konia albo kosą kosić pole, ale co z tego, skoro nie jest to potrzebne – powiedział psycholog z USWPS.
Dr Bielecki wskazał, że zapominanie i wychodzenie z wprawy to naturalny proces, ale równie dużym zagrożeniem jest spadek uwagi w obecności AI i nadmierne zaufanie do systemów. Sztuczna inteligencja może też sprawiać, że stajemy się nieuważni, a niekoniecznie mniej kompetentni. – W zawodach o wysokim stopniu odpowiedzialności oba zjawiska są jednak groźne – ocenił.
Psycholog zwrócił uwagę, że aby chronić te najbardziej potrzebne umiejętności, warto zadbać o odpowiednie projektowanie systemów AI. Jednym z rozwiązań może być choćby okresowe wyłączanie wsparcia AI, aby zmusić specjalistów do treningu, lub ciągłe przypominanie ekspertom, że maszyna popełnia błędy.
– AI to dwie litery. I my je przyklejamy do bardzo różnych rozwiązań, zastosowań, kontekstów, w których korzystamy z tej technologii. Warto to starannie porozklejać. Bo to tak, jakbyśmy pytali, czy korzystanie z komputera jest dobre czy złe. To jest błędnie postawione pytanie – skomentował rozmówca PAP.
Jego zdaniem kluczowym pytaniem na przyszłość nie jest to, czy AI jest od nas lepsza, ale jakich nowych kompetencji będziemy potrzebować, aby efektywnie z nią współpracować. Wskazał, że podobnie jak komputery, sztuczna inteligencja stworzy zapotrzebowanie na zupełnie nowe umiejętności.
Przeczytaj także: AI może oceniać sytuacje społeczne równie trafnie, jak ludzie
Źródło: naukawpolsce.pap.pl
Last Updated on 18 września, 2025 by Krzysztof Kotlarski