Transport ponadgabarytowy – czy czas na zmianę norm?

Transport ponadgabarytowy, przez przepisy nazywany transportem nienormatywnym, to przewóz ładunków, które wraz z pojazdem przekraczają dopuszczalne normy określone w przepisach. Każdy kraj może przyjąć własne normy – Ministerstwo Infrastruktury rozważa modyfikację tych obowiązujących w Polsce. Zgodnie z propozycją, do ruchu mogłyby zostać dopuszczone zestawy pojazdów o większej masie i długości, które obecnie, jako przekraczające normy, wymagają specjalnych zezwoleń. 

Dyskusję o dopuszczeniu dłuższych zestawów do regularnego ruchu zainicjował niedawny komunikat Polskiej Izby Spedycji i Logistyki. Wynika z niego, że rozpoczęto prace nad warunkowym dopuszczeniem do ruchu zestawów pojazdów o długości 25,25 m. 

– To wstępne założenia, jednak można przypuszczać, że nowe regulacje będą opierać się na tych, które funkcjonują w innych europejskich państwach. W związku z wydłużeniem zestawów, jednym z tematów dyskusji jest też próg ich dopuszczalnej masy całkowitej. Przykładowo w Niemczech wynosi on 40 ton, a już w Czechach 48 ton. Według Polskiej Izby Spedycji i Logistyki 40 ton DMC to wartość zbyt niska. Zdaniem instytucji tak niski próg spowoduje, że wykorzystywanie tak długich zestawów będzie nieproduktywne, nieefektywne i nieekologiczne – komentuje Mateusz Pernak, prawnik w TC Kancelarii Prawnej.

Dyskutowane są też inne aspekty, takie jak dodatkowe szkolenia dla kierowców, dostosowania infrastruktury do potrzeb większych zestawów czy rodzaje dróg, na których zostaną dopuszczone do ruchu. Ostateczne decyzje w tym względzie zapadną w Ministerstwie Infrastruktury.

Cechy transportu nienormatywnego

Zgodnie z nadal obowiązującymi przepisami, by mówić o transporcie nienormatywnym, pojazd lub ładunek musi przekroczyć jedną z wartości dopuszczalnych, czyli:

1. Masę 40 ton – tyle zwyczajowo wynosi standardowa, dopuszczalna masa całkowita pojazdu lub zestawu pojazdów.
2. Długość 16,5 m dla ciągnika siodłowego z naczepą lub 18,75 m dla zestawu pojazdów z przyczepą, szerokość 2,55 m lub 2,6m dla pojazdów izotermicznych  lub 4 m wysokości.
3. Dopuszczalny nacisk osi na nawierzchnię drogi wnoszący 10 ton dla osi pojedynczej napędowej, chociaż gdzieniegdzie może wynosić 11,5 tony.

Transport tylko na podstawie zezwolenia

Jak tłumaczy Mateusz Pernak, ruch pojazdu nienormatywnego jest dozwolony pod określonymi warunkami:

– Konieczne jest uzyskanie zezwolenia odpowiedniej kategorii, przestrzeganie ujętych w nim warunków, pilotowanie przejazdu zgodnie z przepisami oraz zachowanie szczególnej ostrożności przy kierowaniu pojazdem nienormatywnym – mówi ekspert. 

Wspomniane zezwolenia obecnie podzielone są na pięć kategorii i różnią się zakresem stosowania, wymaganiami oraz obszarem ważności.

Kategoria I dotyczy pojazdów nienormatywnych o długości, wysokości, naciskach osi oraz rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych oraz szerokości nieprzekraczającej 3,5 m. Pojazdy nienormatywne posiadające zezwolenie kategorii I mogą poruszać się po drogach publicznych z wyjątkiem ekspresowych oraz autostrad, a zezwolenia wydawane są przez starostę na okres 12 miesięcy.

Kategoria II również obejmuje pojazdy nienormatywne o dopuszczalnej masie i naciskach na oś, ale o szerokości nieprzekraczającej 3,2m, długości nieprzekraczającej 15 m dla pojedynczego pojazdu oraz 23 m dla zespołu pojazdu i nie wyższych niż  4,3 m. Pojazdy nienormatywne posiadające zezwolenie kategorii II mogą poruszać się po wszystkich drogach publicznych. Przy składaniu wniosku można ubiegać się o wydanie zezwolenia na 4 okresy tj. miesiąca, 6 miesięcy, 12 miesięcy lub 24 miesiące. Zezwolenie również wydaje starosta, a opłata za wydanie go rośnie wraz z wydłużeniem okresu jej obowiązywania i plasuje się w przedziale od 200 do 2000 zł. 

Kategoria III jest niemal identyczna z II, z jednym wyjątkiem – dotyczy również zespołów pojazdów o skrętnych osiach o długości maksymalnie 30 m. Zezwolenie kategorii III uprawnia również do poruszania się pojazdami i drogami określonymi dla zezwolenia kategorii II. Wniosek o wydanie zezwolenia kategorii III podlega tym samym zasadom co kategorii II, przy czym zezwolenia wydaje nie starosta, a GDDKiA.

Kategoria IV dotyczy pojazdów nienormatywnych o szerokości nieprzekraczającej 3,4 m dla drogi jednojezdniowej i 4 m dla drogi dwujezdniowej klasy A i S, o długości nieprzekraczającej 15 m dla pojedynczego pojazdu, 23 m dla zespołu pojazdów oraz 30 m dla zespołu pojazdów o skrętnych osiach, wysokości nieprzekraczającej 4,3m, rzeczywistej masie całkowitej nieprzekraczającej 60t i  o naciskach osi nie większych od dopuszczalnych

Pod względem wydawania zezwolenia, kategoria IV również została przez ustawodawcę uregulowana tożsamo z kategorią II i III. Wniosek ponownie należy złożyć do GDDKiA ze wskazaniem na jeden z 4 okresów.

Kategoria V obejmuje pojazdy nienormatywne o wymiarach oraz rzeczywistej masie całkowitej większych od wymienionych w kategoriach I-IV i o naciskach osie przekraczających wielkości dopuszczalne. Kategorię V można potraktować jako kategorię specjalną, ponieważ obowiązuje na trasach indywidualnie ustalanych z zarządcą drogi. Wymaga szczegółowego uzgodnienia trasy, analizy nośności mostów, wiaduktów oraz organizacji pilotowania. Opłaty za zezwolenie również ustalane są indywidualne w zależności od skali operacji.

Kary za transport nienormatywny bez uprawnień

Polskie przepisy przewidują kary dla przewoźników, którzy nie stosują się do nałożonych wymogów lub naruszają warunki zezwoleń. Ich wysokość uzależniona jest od stopnia przekroczenia norm i przewinienia. 

Za brak odpowiedniego zezwolenia grozi mandat w wysokości 5 tys. zł w przypadku zezwoleń kategorii I lub II, lub 15 tys. zł dla kategorii III, IV lub V.

Przekroczenie nacisków osi (dla dróg o niższych standardach) wiąże się z karą od 500 do nawet 5 tys. zł za każdą tonę przekroczenia, w zależności od jego stopnia. Natomiast z przekroczenie wymiarów lub masy całkowitej pojazdu grozi kara w wysokości od 500 zł do nawet 15 tys. zł.

– Decyzja o nałożeniu kary to oczywiście niejedyny element, którego należy się obawiać. Pojazd może zostać zatrzymany, jeśli naruszenie stanowi zagrożenie bezpieczeństwa lub infrastruktury drogowej, a przedsiębiorca obciążony kosztami dodatkowych działań np. w przypadku konieczność organizacji objazdu, pilotowania czy nawet naprawy drogi. Koszty w tym wypadku mogą więc okazać się znaczące – zwraca uwagę Mateusz Pernak.

Jak uniknąć kary za przewóz nienormatywny?

By zorganizować przewóz nienormatywny zgodnie z prawem, w pierwszej kolejności upewnij się, że pojazd posiada odpowiednie zezwolenia dla danego transportu, a także przeanalizuj wymagania trasy oraz parametrów technicznych zarówno pojazdu, jak i ładunku.

– W razie wątpliwości warto zasięgnąć rady specjalistów, na przykład z kancelarii prawnej specjalizującej się w prawie transportowym, którzy pomogą zarówno w identyfikacji pojazdu oraz uzyskaniu odpowiednich zezwoleń – radzi Mateusz Pernak. 

TC Kancelaria Prawna jest jedną ze spółek należących do grupy Trans.eu – właściciela jednej z największych giełd ładunków w Europie, która od 18 lat dostarcza innowacyjne rozwiązania dla branży transportowo – logistycznej. Specjalizuje się w prawie transportowym, dlatego większość klientów spółki to firmy z branży Transport Spedycja Logistyka. Głównym profilem działalności kancelarii są usługi doradcze i reprezentacja w sprawach spornych. Swoimi działaniami wspiera również inne podmioty współpracujące z branżą TSL, m.in. koncerny paliwowe, firmy leasingowe. Specjalizuje się też w zakresie dochodzenia wierzytelności w Polsce i za granicą.

Last Updated on 22 stycznia, 2025 by Anastazja Lach